________________
४३०
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.१४९-१४९)
तथा पाणातिपातादीहि पटिविरति कुसला वा अब्याकता वा, तस्सा हिरोत्तप्पादयो धम्मा पदट्ठानं । तत्थ कुसला सिया कामावचरा, सिया लोकुत्तरा। अब्याकता लोकुत्तराव । "अस्थि भिक्खवे, अ व धम्मा गम्भीरा''ति वुत्तधम्मा सिया कुसला, सिया अब्याकता । तत्थ कुसलानं वुढानगामिनिविपस्सना पदट्टानं । अब्याकतानं मग्गधम्मा, विपस्सना, आवज्जना वा पदट्ठानं । तेसु कुसला लोकुत्तराव, अब्याकता सिया कामावचरा, सिया लोकुत्तरा, सब्बापि दिट्ठियो अकुसलाव कामावचराव, तासं अविसेसेन मिच्छाभिनिवेसे अयोनिसोमनसिकारो पदट्ठानं । विसेसतो पन सन्ततिघनविनिब्भोगाभावतो एकत्तनयस्स मिच्छागाहो अतीतजातिअनुस्सरणतक्कसहितो सस्सतदिट्ठिया पदट्टानं । हेतुफलभावेन सम्बन्धभावस्स अग्गहणतो नानत्तनयस्स मिच्छागाहो तज्जासमन्नाहारसहितो उच्छेददिट्ठिया पदट्ठानं । एवं सेसदिट्ठीनम्पि यथासम्भवं वत्तब्बं ।
___"वेदनान"न्ति एत्थ वेदना सिया कुसला, सिया अकुसला, सिया अब्याकता, सिया कामावचरा, सिया रूपावचरा, सिया अरूपावचरा, तासं फस्सो पदट्टानं । वेदनानं यथाभूतं वेदनानं समृदयादिपटिवेधनं मग्गजाणं, अनुपादाविमत्ति च फलञाणं, तेसं “अव धम्मा गम्भीरा'"ति एत्थ वुत्तनयेन धम्मादिविभागो नेतब्बो । “अजानतं अपस्सत''न्तिआदीसु अविज्जातण्हा अकुसला कामावचरा, तासु अविज्जाय आसवा, अयोनिसोमनसिकारो एव वा पदट्ठानं । तण्हाय संयोजनियेसु धम्मेसु अस्साददस्सनं पदट्ठानं । “तदपि फस्सपच्चया'"ति एत्थ फस्सस्स वेदनाय विय धम्मादिविभागो वेदितब्बो । इमिना नयेन फस्सायतनादीनम्पि यथारहं धम्मादिविभागो नेतब्बोति अयं संकिलेसधम्मे, वोदानधम्मे च साधारणासाधारणतो, पदट्ठानतो, भूमितो च विभजनलक्खणो विभत्तिहारो नाम | यथाह "धम्मञ्च पदट्ठानं, भूमिञ्च विभज्जते अयं हारो"तिआदि (नेत्ति० ४.८)।
परिवत्तनहारवण्णना
आघातादीनमकरणं खन्तिसोरच्चानि अनुब्रूहेत्वा पटिसङ्खानभावनाबलसिद्धिया उभयहितपटिपत्तिमावहति । आघातादयो पन पवत्तियमाना दुब्बण्णतं, दुक्खसेय्यं, भोगहानि, अकित्तिं, परेहि दुरुपसङ्कमनतञ्च निप्फादेन्ता निरयादीसु महादुक्खमावहन्ति । पाणातिपातादिपटिविरति अविप्पटिसारादिकल्याणं परम्परमावहति । पाणातिपातादि पन विप्पटिसारादिअकल्याणं परम्परमावहति । गम्भीरतादिविसेसयुत्तं आणं वेनेय्यानं यथारहं विज्जाभिञादिगुणविसेसमावहति सब्ब य्यस्स यथासभावावबोधतो। तथा
430
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org