________________
२७२
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.७-७)
अनिच्चस्स, अनिच्चन्ति वा अनुपस्सना अनिच्चानुपस्सना, तेभूमकधम्मानं अनिच्चतं गहेत्वा पवत्ताय विपस्सनायेतं नामं। निच्चसञ्जन्ति सङ्कतधम्मे “निच्चा सस्सता ति पवत्तमिच्छासनं, सञासीसेन चेत्थ दिविचित्तानम्पि गहणं दट्ठब्बं । एस नयो इतो परेसुपि । निब्बिदानुपस्सनायाति सङ्खारेसु निबिन्दनाकारेन पवत्ताय अनुपस्सनाय । नन्दिन्ति सप्पीतिकतण्हं । विरागानुपस्सनायाति सङ्खारेसु विरज्जनाकारेन पवत्ताय अनुपस्सनाय । निरोधानुपस्सनायाति सङ्खारानं निरोधस्स अनुपस्सनाय, “ते सङ्घारा निरुज्झन्तियेव, आयतिं समुदयवसेन न उप्पज्जन्ती'ति एवं वा अनुपस्सना निरोधानुपस्सना। तेनेवाह “निरोधानुपस्सनाय निरोधेति, नो समुदेतीति । मुञ्चितुकम्यता हि अयं बलप्पत्ताति । पटिनिस्सज्जनाकारेन पवत्ता अनुपस्सना पटिनिस्सग्गानुपस्सना। पटिसङ्घासन्तिट्टना हि अयं । आदानन्ति निच्चादिवसेन गहणं। सन्ततिसमूहकिच्चारम्मणानं वसेन एकत्तग्गहणं घनसञ्जा। आयूहनं अभिसङ्खरणं । अवत्थाविसेसापत्ति विपरिणामो। धुवसञ्जन्ति थिरभावग्गहणसझं। निमित्तन्ति समूहादिघनवसेन सकिच्चपरिच्छेदताय सङ्घारानं सविग्गहतं । पणिधिन्ति रागादिपणिधिं | सा पनत्थतो तण्हावसेन सङ्खारेसु निन्नता ।
अभिनिवेसन्ति अत्तानुदिष्टुिं । अनिच्चादिवसेन सब्बधम्मतीरणं अधिपञ्जाधम्मविपस्सना । सारादानाभिनिविसेन्ति असारे सारग्गहणविपल्लासं । इस्सरकुत्तादिवसेन लोको समुप्पन्नोति अभिनिवेसो सम्मोहाभिनिवेसो नाम। केचि पन “अहोसिं नु खो अहमतीतमद्धान'न्तिआदिना पवत्तसंसयापत्ति सम्मोहाभिनिवेसो"ति वदन्ति । सङ्खारेसु लेणताणभावग्गहणं आलयाभिनिवेसो। “आलयरता आलयसमुदिता''ति (दी० नि० २.६४; म० नि० १.२८१; २.३३७; महा० व० ७, ८) वचनतो आलयो वुच्चति तण्हा, सायेव चक्खादीसु, रूपादीसु च अभिनिवेसवसेन पवत्तिया आलयाभिनिवेसोति केचि । "एवंविधा सङ्घारा पटिनिस्सज्जीयन्ती'ति पवत्तञाणं पटिसङ्खानुपस्सना। वट्टतो विगतत्ता विवर्ल्ड, निब्बानं, तत्थ आरम्मणकरणसङ्घातेन अनुपस्सनेन पवत्तिया विवट्टानुपस्सना, गोत्रभु । संयोगाभिनिवेसन्ति संयुज्जनवसेन सङ्घारेसु अभिनिविसनं । दिद्वेकडेति दिट्ठिया सहजातेकडे, पहानेकटे च । ओळारिकेति उपरिमग्गवज्झे किलेसे अपेक्खित्वा वुत्तं, अञथा दस्सनपहातब्बा च दुतियमग्गवज्झेहिपि ओळारिकाति तेसम्पि तब्बचनीयता सिया । अणुसहगतेति अणुभूते। तब्भाववुत्तिको हि एत्थ सहगतसद्दो। इदं पन हेट्ठिममग्गवज्झे अपेक्खित्वा वुत्तं। सब्बकिलेसेति अवसिट्ठसब्बकिलेसे। न हि पठमादिमग्गेहि पहीना किलेसा पुन पहीयन्ति । सब्बसद्दो चेत्थ सप्पदेसविसयो “सब्बे तसन्ति दण्डस्सा''तिआदीसु विय (ध० प० १२९)।
272
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org