________________
पठममहासङ्गीतिकथावण्णना
पणीताधिमुत्तिकेयेव । सचे हि आचरियुपज्झाया सीलवन्तो न होन्ति, सद्धिविहारिका सीलवन्तो, ते अत्तनो आचरियुपज्झायेपि न उपसङ्कमन्ति, अत्तना सदिसे सारुप्पभिक्खूयेव उपसङ्कमन्ति । सचे आचरियुपज्झाया सारुप्पभिक्खू, इतरे असारुप्पा, तेपि न आचरियुपज्झाये उपसङ्कमन्ति, अत्तना सदिसे असारुप्पभिक्खूयेव उपसङ्कमन्ति । धातुसंयुत्तवसेन (सं० नि० १.२.८५ आदयो) चेस अत्थो दीपेतब्बो । एवमयं हीनाधिमुत्तिकादीनं अञ्जमझो पसेवनादिनियमिता अभिरुचि अज्झासयधातु “अधिमुत्ती"ति वेदितब्बा। अनेका अज्झासयादयो ते येसं अत्थि, अनेका वा अज्झासयादयो येसन्ति तथा यथा “बहुकत्तुको, बहुनदिको'ति । यथानुलोमन्ति अज्झासयादीनं अनुलोमं अनतिक्कम्म, ये ये वा अज्झासयादयो अनुलोमा, तेहि तेहीति अत्थो । आसयादीनं अनुलोमस्स वा अनुरूपन्तिपि वदन्ति । घनविनिब्भोगाभावतो दिट्ठिमानतण्हावसेन “अहं मम सन्तक"न्ति एवं पवत्तसचिनो। यथाधम्मन्ति “नत्थेत्थ अत्ता, अत्तनियं वा, केवलं धम्ममत्तमेवेत"न्ति एवमादिना धम्मसभावानुरूपन्ति अत्थो ।
संवरणं संवरो, कायवाचाहि अवीतिक्कमो । महन्तो संवरो असंवरो। वुड्डिअत्थो हि अयं अ-कारो यथा “असेक्खा धम्मा"ति (ध० स० तिकमातिका २१) तंयोगताय च खुद्दको संवरो पारिसेसादिनयेन संवरो, तस्मा खुद्दको, महन्तो च संवरोति अत्थो । तेनाह "संवरा संवरो"तिआदि । दिद्विविनिवेठनाति दिट्ठिया विमोचनं, अत्थतो पन तस्स उजुविपच्चनिका सम्मादिट्ठिआदयो धम्मा। तथा चाह "द्वासट्ठिदिद्विपटिपक्खभूता"ति । नामस्स, रूपस्स, नामरूपस्स च परिच्छिन्दनं नामरूपपरिच्छेदो, सो पन "रागादिपटिपक्खभूतो"ति वचनतो तथापवत्तमेव जाणं ।
"तीसुपी"तिआदिना अपरड़े विवरति । तीसुपि तासं वचनसम्भवतो "विसेसेना"ति वुत्तं । तदेतं सब्बत्थ योजेतब्बं । तत्र “यायं अधिसीलसिक्खा, अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेता सिक्खा"ति वचनतो आह "विनयपिटके अधिसीलसिक्खा"ति । सुत्तन्तपाळियं “विविच्चेव कामेही"तिआदिना (दी० नि० १.२२६; सं० नि० १.१५२; अ० नि० १.४.१२३) समाधिदेसनाबाहुल्लतो "सुत्तन्त पिटके अधिचित्तसिक्खा"ति वुत्तं । नामरूपपरिच्छेदस्स अधिपञापदट्ठानतो, अधिपाय च अत्थाय तदवसेसनामरूपधम्मकथनतो आह "अभिधम्मपिटके अधिपसिक्खा"ति ।
किलेसानन्ति संक्लेसधम्मानं, कम्मकिलेसानं
वा, उभयापेक्खञ्चेतं
“यो
89
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
