________________
दीघनिकाये पाथिकवग्गटीका
(४.११३-११४)
११३. अनुवत्तमाना चङ्कमिंसु अननुचकमने यथाधिप्पेतस्स अत्थस्स पुच्छनादीनं असक्कुणेय्यत्ता। तेसन्ति तेसं द्विन्नं । तेनाह “पण्डिततरो'ति । अत्थाति भवत्थ । कुलसम्पनाति सम्पन्नकुला उदितोदिते ब्राह्मणकुले उप्पन्ना। ब्राह्मणकुलाति केनचि पारिजु न अनुपकुता एव ब्राह्मणकुला। तेनाहः “भोगादिसम्पन्न"न्तिआदि । इमे ब्राह्मणा उच्चा हुत्वा “इमं वसलं पब्बज्जं पब्बजिंसू'तिआदिना जातिआदीनि घट्टेन्ता अक्कोसन्ति। परिभासन्तीति परिभवित्वा भासन्ति । अत्तनो अनुरूपायाति अत्तनो अज्झासयस्स अनुरूपाय । अन्तरन्तरा विच्छिज्ज पवत्तियमाना परिभासा परिपुण्णा नाम न होति खण्डभावतो, तब्बिपरियायतो परिपुण्णा नाम होतीति आह “अन्तरा"तिआदि ।
अप्पतिद्वतायाति अपस्सयरहितत्ता। विभिन्नोति विनट्ठो ।
इतरे तयो वण्णाति खत्तियादयो वण्णा हीना। ननु खत्तियाव सेट्ठा वण्णा यथा बुद्धा एतरहि खत्तियकुले एव उप्पन्नाति ? सच्चमेतं, ते पन अत्तनो मिच्छाभिमानेन, मिच्छागाहेन च "ब्राह्मणोव सेट्ठो वण्णो 'ति वदन्ति, तं तेसं वचनमत्तं । "सुज्झन्तीति सुद्धा होन्ति, न निन्दं गरहं पापुणन्तीति वदन्ति । सुज्झन्ति वा संसारतो सुज्झन्ति, न सेसा वण्णा असुक्कजातिकत्ता, मन्तज्झेनाभावतो चाति । ब्रह्मनो मुखतो जाता वेदवचनतो जाताति मुखतो जाता । ततो एव ब्रह्मनो महाब्रह्मनो वेदवचनतो विजाताति ब्रह्मजा। तेन दुविधेनापि निम्मिताति ब्रह्मनिम्मिता। वेदवेदङ्गादिब्रह्मदायज्जं अरहन्तीति ब्रह्मदायादा। मुण्डके समणकेति एत्थ क-कारो गरहायन्ति आह "निन्दन्ता जिगुच्छन्ता वदन्ती"ति । इब्भेति सुद्दे, ते पन घरबन्धनेन बद्धा निहीनतराति आह "गहपतिके"ति । कण्हेति कण्हजातिके । बन्धनद्वेन बन्धु, कस्स पन बन्धूति आह "मारस्स बन्धुभूते"ति । पादापच्चेति पादतो जातापच्चे। अयं किर ब्राह्मणानं लद्धि “ब्राह्मणा ब्रह्मनो मुखतो जाता, खत्तिया उरतो, ऊरूहि वेस्सा, पादतो सुद्दा''ति ।
११४. यस्मा पठमकप्पिककाले चतुवण्णववत्थानं नत्थि, सब्बेव सत्ता एकसदिसा, अपरभागे पन तेसं पयोगभेदवसेन अहोसि, तस्मा वुत्तं "पोराणं...पे०... अजानन्ता"ति । लद्धिभिन्दनत्थायाति "ब्राह्मणा ब्रह्मनो पुत्ता ओरसा मुखतो जाता''ति एवं पवत्ताय लद्धिया विनिवेठनत्थं । पुत्तप्पटिलाभत्थायाति “एवं मयं पेत्तिकं इणं सोधेस्सामा''ति लद्धियं ठत्वा पुत्तप्पटिलाभाय । अयञ्हेत्थ धम्मिकानं ब्राह्मणानं अज्झासयो। सजातपुप्फाति रजस्सला । इत्थीनहि कुमारिभावप्पत्तितो पट्ठाय पच्छिमवयतो ओरं असति विबन्धे अट्ठमे
34
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org