________________
२४
दीघनिकाये पाथिकवग्गटीका
(३.८१-८१)
"कुसलान''न्ति एवं पवत्ताय देसनाय को अनुसन्धि ? यथाअनुसन्धि एव । आदितो हि “अत्तदीपा, भिक्खवे, विहरथा''तिआदिना (दी० नि० ३.८०) येव अत्तधम्मपरियायेन लोकियलोकुत्तरधम्मा गहिता, ते येवेत्थ कुसलग्गहणेन गहिताति । अनवज्जलक्खणानन्ति अवज्जपटिपक्खसभावानं । “अवज्जरहितसभावान''न्ति केचि । तत्थ पुरिमे अत्थविकप्पे विपाकधम्मधम्मा एव गहिता, दुतिये पन विपाकधम्मापि । यदि एवं, कथं तेसं समादाय वत्तनन्ति ? न खो पनेतं एवं दट्ठब्बं “विपाकधम्मा सीलादि विय समादाय वत्तितब्बा''ति । समादानन्ति पन अत्तनो सन्ताने सम्मा आदानं पच्चयवसेन पवत्ति येवाति दट्ठब्बं । विपाकधम्मा हि पच्चयविसेसेहि सत्तसन्ताने सम्मदेव आहिता आयुआदिसम्पत्तिविसेसभूता उपरूपरिकुसलविसेसुप्पत्तिया उपनिस्सया होन्तीति वदन्ति । पुलं पवडतीति एत्थ पुञ्जन्ति उत्तरपदलोपेनायं निद्देसोति आह "पुञफलं वडती"ति । पुञफलन्ति च एकदेससरूपेकसेसेन वुत्तं “पुञञ्च पुञफलञ्च पुञफल''न्ति आह "उपरूपरि पुजम्पि पुज्ञविपाकोपि वेदितब्बो'"ति ।।
"मातापितून"न्तिआदि निदस्सनमत्तं, तस्मा अझम्पि एवरूपं हेतूपनिस्सयं कुसलं दट्ठब्बं । सिनेहवसेनाति उपनिस्सयभूतस्स सिनेहस्स वसेन, न सम्पयुत्तस्स । न हि सिनेहसम्पयुत्तं नाम कुसलं अस्थि । मुदुमद्दवचित्तन्ति मेत्तावसेन अतिविय मद्दवन्तं चित्तं । यथा मत्थकप्पत्तं वट्टगामिकुसलं दस्सेतुं “मातापितूनं ...पे०... मुदुमद्दवचित्त"न्ति वुत्तं, एवं मत्थकप्पत्तमेव विवट्टगामिकुसलं दस्सेतुं "चत्तारो सति...पे०... बोधिपक्खियधम्मा"ति वुत्तं । तदोपि पन दानसीलादिधम्मा वट्टस्स उपनिस्सयभूता वट्टगामिकुसलं विवट्टस्स उपनिस्सयभूता विवट्टगामिकुसलन्ति वेदितब्बा । परियोसानन्ति फलविसेसावहताय फलदाय कोटि सिखाप्पत्ति, देवलोके च पवत्तिसिरिविभवोति परियोसानं "मनुस्सलोके"ति विसेसितं, मनुस्सलोकवसेनेव चायं देसना आगताति। मग्गफलनिब्बानसम्पत्ति परियोसानन्ति योजना। विवट्टगामिकुसलस्स विपाकं सुत्तपरियोसाने दस्सिस्सति “अथ खो, भिक्खवे, सङ्घो नाम राजा''तिआदिना (दी० नि० ३.१०८)।
दळ्हनेमिचक्कवत्तिराजकथावण्णना
८१. इधाति इमस्मिं “कुसलानं, भिक्खवे, धम्मान"न्तिआदिना (दी० नि० ३.११०) सुत्तदेसनाय आरद्धट्ठाने वट्टविवट्टगामिभावेन साधारणे कुसलग्गहणे। तत्थ वट्टगामिकुसलानुसन्धिवसेन "भूतपुब्बं भिक्खवे"ति देसनं आरभि, आरभन्तो च
24
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org