________________
(१०.३४७-३४७)
अकुसलकम्मपथदसकवण्णना
२४१
हितसुखं ब्यापादयतीति यो नं उप्पादेति, तस्स यं पति चित्तं उप्पादेति, तस्स तस्स सति समवाये हितसुखं विनासेति । फरुसवाचाय अप्पसावज्जमहासावज्जता ब्रह्मजालवण्णनायं विभाविताति आह "फरुसवाचा विया"तिआदि । तस्मा “यं पति चित्तं ब्यापादेति, तस्स अप्पगुणताय अप्पसावज्जो, महागुणताय महासावज्जो'"तिआदिना तदुभयविभागो वेदितब्बो। “अहो वता"ति इमिना परस्स अच्चन्ताय विनासचिन्तनं दीपेति । एवहि स्स दारुणप्पवत्तिया कम्मपथप्पवत्ति ।
यथाभुच्चगहणाभावेनाति याथावगहणस्स अभावेन अनिच्चादिसभावस्स निच्चादितो गहणेन । मिच्छा पस्सतीति वितथं पस्सति । “सम्फप्पलापो विया"ति इमिना आसेवनस्स मन्दताय अप्पसावज्जतं, महन्तताय महासावज्जतं दस्सेति । गहिताकारविपरीतताति मिच्छादिट्ठिया गहिताकारविपरीतभावो । वत्थुनोति तस्स अयथाभूतसभावमाह । तथाभावेनाति गहिताकारेनेव विपरीताकारेनेव । तस्स दिट्ठिगतिकस्स, तस्स वा वत्थुनो उपट्ठानं, “एवमेतं न इतो अञथा''ति ।
धम्मतोति सभावतो। कोट्ठासतोति फस्सपञ्चमकादीसु चित्तङ्गकोट्ठासेसु ये कोट्ठासा होन्ति, ततोति अत्थो ।
चेतनाधम्माति चेतनासभावा ।
“पटिपाटिया सत्ता"ति एत्थ ननु चेतना अभिधम्मे कम्मपथेसु न वुत्ताति पटिपाटिया सत्तन्नं कम्मपथभावो न युत्तोति ? न, अवचनस्स अञहेतुकत्ता । न हि तत्थ चेतनाय अकम्मपथप्पत्तत्ता (ध० स० मूल टी० अकुसलकम्मपथकथावण्णना) कम्मपथरासिम्हि अवचनं, कदाचि पन कम्मपथो होति, न सब्बदाति कम्मपथभावस्स अनियतत्ता अवचनं । यदा पन कम्मपथो होति, तदा कम्मपथरासिसङ्गहो न निवारितो।
एत्थाह - यदि चेतनाय सब्बदा कम्मपथभावाभावतो अनियतो कम्मपथभावोति कम्मपथरासिम्हि अवचनं, ननु अभिज्झादीनम्पि कम्मपथभावं अप्पत्तानं अत्थिताय अनियतो कम्मपथभावोति तेसम्पि कम्मपथरासिम्हि अवचनं आपज्जतीति ? नापज्जति कम्मपथतातंसभागता हि तेसं तत्थ वुत्तत्ता। यदि एवं चेतनापि तत्थ वत्तब्बा सियाति ? सच्चमेतं, सा पन पाणातिपातादिकावाति पाकटो तस्सा कम्मपथभावोति न वुत्तं सिया ।
241
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org