________________
(१०.३०७-३०७)
चतुक्कवण्णना
१९५
थिनमिद्धविनोदनआलोकोपि वा होतु कसिणालोकोपि वा परिकम्मालोकोपि वा, उपक्किलेसालोको विय सब्बायं आलोको आणसमुट्ठानो वाति । जाणदस्सनपटिलाभत्थायाति दिब्बचक्खुञाणपटिलाभत्थाय । दिब्बचक्खुञाणहि रूपगतस्स दिब्बस्स, इतरस्स च दस्सनटेन इध “ञाणदस्सन"न्ति अधिप्पेतं । “आलोकसझं मनसि करोती"ति एत्थ वुत्तआलोको थिनमिद्धविनोदनआलोको। परिकम्मआलोकोति दिब्बचक्खुजाणाय परिकम्मकरणवसेन पवत्तितआलोको । तत्थ पुरिमस्स वसेन "खीणासवस्सा''ति विसेसेत्वा वुत्तं । तस्स हि थिनमिद्धं सुप्पहीनं होति, न अजेसं । दुतियस्स वसेन "तस्मिं वा आगतेपी"तिआदि वुत्तं । तत्थ तस्मिन्ति दिब्बचक्खुजाणे । आगतेपीति पटिलद्धेपि । अनागतेपीति अप्पटिलद्धेपि । यस्मा तथारूपस्स पादकज्झानस्सेव वसेन परिकम्मआलोकस्स सम्भवो, यतो तं परिसुद्धपरियोदाततादिगुणविसेसुपसंहितं, तस्मा आह “पादक...पे०... भावेतीति वुत्त"न्ति ।
सत्तहानिकस्साति “अभिक्कन्ते पटिक्कन्ते सम्पजानकारी होती"तिआदिना (दी० नि० १.२१४, २.६९; म० नि० १.१०२) वुत्तस्स सत्तट्ठानिकस्स । सतिपि सेक्खानं परिञातभावे एकन्ततो परिञातवत्थुका नाम अरहन्तो एवाति वुत्तं "खीणासवस्स वत्थु विदितं होती"तिआदि । वत्थारम्मणविदिततायाति वत्थुनो, आरम्मणस्स च याथावतो विदितभावेन । यथा हि सप्पपरियेसनं चरन्तेन तस्स आसये विदिते सोपि विदितो एव च होति मन्तागदबलेन तस्स गहणस्स सुकरत्ता, एवं वेदनाय आसयभूते वत्थुम्हि, आरम्मणे च विदिते आदिकम्मिकस्सपि वेदना विदिता एव होति सलक्खणतो, सामञ्जलक्खणतो च तस्सा गहणस्स सुकरत्ता, पगेव परिञातवत्थुकस्स खीणासवस्स | तस्स हि उप्पादक्खणेपि ठितिक्खणेपि भङ्गक्खणेपि वेदना विदिता पाकटा होन्ति । तेनाह "एवं वेदना उप्पज्जन्ती"तिआदि। निदस्सनमत्तञ्चेतं, यदिदं पाळियं वेदनासावितक्कग्गहणन्ति दस्सेन्तो "न केवल"न्तिआदिमाह, तेन अवसेसतो सब्बधम्मानम्पि उप्पादादितो विदितभावं दस्सेति ।
इदानि न केवलं खणतो एव, अथ खो पच्चयतोपि अनिच्चादितोपि न केवलं खीणासवानंयेव वसेन, अथ खो एकच्चानं सेक्खानम्पि वसेन वेदनादीनं विदितभावं दस्सेतुं “अपिचा"तिआदि वुत्तं । तत्थ अविज्जासमुदयाति अविज्जाय उप्पादा, अस्थिभावाति अत्थो । निरोधविरोधी हि उप्पादो अस्थिभाववाचकोपि होतीति तस्मा पुरिमभवसिद्धाय अविज्जाय सति इमस्मिं भवे वेदनाय उप्पादो होतीति अत्थो। अविज्जादीहि
195
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org