________________
१८८
दीघनिकाये पाथिकवग्गटीका
(१०.३०५-३०५)
कामञ्चेत्थ सुतपविवेकापि पावसेनेव यथाधिप्पेतआवुधत्तसाधका, पञा पन सुतेन, एकच्चपविवेकेन वा विनापि इधाधिप्पेतआवुधत्तसाधनीति ततो पञा सामत्थियदस्सनत्थं विसुं आवुधभावेन वुत्ता । तेनाह “यस्स सा अत्थि, सो न कुतोची'तिआदि ।
नाज्ञातं अविदितं धम्मन्ति अनमतग्गे संसारवटे न अज्ञातं अविदितं अमतधम्म, चतुसच्चधम्ममेव वा जानिस्सामीति पटिपन्नस्स इमिना पुब्बाभोगेन उप्पन्नं इन्द्रियं। यं पाळियं सङ्गहवारे "नव इन्द्रियानि होन्ती"ति वुत्तं, तं पुब्बाभोगसिद्धं पवत्तिआकारविसेसं दीपेतुं वुत्तं, अत्थतो पन मग्गसम्मादिट्ठि एव साति आह "सोतापत्तिमग्गत्राणस्सेतं अधिवचन"न्ति । अञ्जिन्द्रियन्ति आजाननकइन्द्रियं, पठममग्गेन आतमरियादं अनतिक्कमित्वा तेसंयेव तेन मग्गेन तानं चतुसच्चधम्मानं जाननकइन्द्रियन्ति वुत्तं होति। तेनाह "अञआभूतं आजाननभूतं इन्द्रिय"न्ति । आजानातीति अञो, अञस्स भूतं, आजाननवसेन वा भूतन्ति अञभूतं। अञआतावीसूति जानितब्बं चतुअरियसच्चं आजानित्वा ठितेसु। तेनाह "जाननकिच्चपरियोसानप्पत्तेसू'ति, परिञादिभेदस्स जाननकिच्चस्स परिनिट्ठानप्पत्तेसु ।
मंसचक्खु चक्खुपसादोति मंसचक्खु नाम चतस्सो धातुयो, वण्णो, गन्धो, रसो, ओजा, सम्भवो, सण्ठानं, जीवितं, भावो, कायप्पसादो, चक्खुपसादोति एवं चुद्दससम्भारो मंसपिण्डो।
कसिणालोकं वड्डत्वा तत्थ रूपदस्सनतो "दिब्बचक्खु आलोकनिस्सितं आण"न्ति वुत्तं । दिब्बचक्खुप विनिमुत्ता एव लोकियपञा पञाचक्खूति अयमत्थो अवुत्तसिद्धो दिब्बचक्खुस्स विसु गहितत्ताति वुत्तं “पञाचक्खु लोकियलोकुत्तरपञ्जा'ति ।
अधिकं विसिटुं सीलन्ति अधिसीलं। सिक्खितब्बतोति आसेवितब्बतो । अधिसीलं नाम अनवसेसकायिकवाचसिकसंवरभावतो, मग्गसीलस्स पदट्ठानभावतो च। अधिचित्तं मग्गसमाधिस्स अधिट्ठानभावतो। अधिपञ्जा मग्गपञआय अधिट्ठानभावतो। इदानि नेसं अधिसीलादिभावं कारणेन पटिपादेतुं "अनुप्पन्नेपि ही"तिआदि वुत्तं । तत्थ अनुष्पन्नेति अप्पवत्ते। अधिसीलमेव निब्बानाधिगमस्स पच्चयभावतो। समापनाति एत्थ “निब्बानं पत्थयन्तेना''ति पदं आनेत्वा सम्बन्धितब्बं ।
188
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org