Page Text
________________
(१०.३०५-३०५)
तिकवण्णना
१७३
आपज्जेय्य, न तिको, तस्मा हेतुमन्तग्गहणेन हेतुग्गहणं न चिन्तेतब्बं । अयं पनेत्थ अधिप्पायो युत्तो सिया - इध सक्कायसक्कायसमुदया अनादिकालिका, असति मग्गभावनायं पच्चयानुपरमेन अपरियन्ता च, निब्बानं पन अप्पच्चयत्ता अत्तनो निच्चताय एव सब्बदाभावीति अनादिकालिको, अपरियन्तो च । इति इमानि तीणि सच्चानि महाथेरो इमाय सभागताय “तयो अन्ता"ति तिकं कत्वा दस्सेति । अरियमग्गो पन कदाचि करहचि लब्भमानो न तथाति तस्स अतिविय दुल्लभपातुभावतं दीपेतुं तिकतो बहिकतोति अयमेत्थ अत्तनोमति ।
दुक्खताति दुक्खभावो, दुक्खंयेव वा यथा देवो एव देवता। दुक्ख-सद्दो चायं अदुक्खसभावेसुपि सुखुपेक्खासु कञ्चि अनिट्ठताविसेसं उपादाय पवत्ततीति ततो निवत्तेन्तो सभावदुक्खवाचिना एकेन दुक्ख-सद्देन विसेसेत्वा “दुक्खदुक्खता"ति आह । भवति हि एकन्ततो तंसभावेपि अत्थे अञस्स धम्मस्स येन केनचि सदिसतालेसेन ब्यभिचारासङ्काति विसेसितब्बता यथा “रूपरूपं तिलतेल''न्ति (विभं० अट्ठ० पकिण्णकथा) च । सङ्घारभावेनाति सङ्खतभावेन । पच्चयेहि सङ्घरीयन्तीति सङ्घारा, अदुक्खमसुखवेदना । सङ्खरियमानत्ता एव हि असारकताय परिदुब्बलभावेन भङ्गभङ्गाभिमुखक्खणेसु विय अत्तलाभक्खणेपि विबाधप्पत्ता एव हुत्वा सङ्घारा पवत्तन्तीति आह “सङ्घतत्ता उप्पादजराभङ्गपीळिता"ति । तस्माति यथावुत्तकारणतो। अञदुक्खसभावविरहतोति दुक्खदुक्खताविपरिणामदुक्खतासङ्घातस्स अञस्स दुक्खसभावस्स अभावतो । विपरिणामेति परिणामे, विगमेति अत्थो। तेनाह पपञ्चसूदनियं “विपरिणामदुक्खाति नत्थिभावो दुक्ख''न्ति । अपरिञातवत्थुकानहि सुखवेदनुपरमो दुक्खतो उपट्ठाति, स्वायमत्थो पियविप्पयोगेन दीपेतब्बो। तेनाह "सुखस्स ही"तिआदि । पुब्बे वुत्तनयो पदेसनिस्सितो वेदनाविसेसमत्तविसयत्ताति अनवसेसतो सङ्खारदुक्खतं दस्सेतुं “अपिचा"ति दुतियनयो वुत्तो । ननु च “सब्बे सङ्खारा दुक्खा''ति (ध० प० २७८) वचनतो सुखदुक्खवेदनानम्पि सङ्खारदुक्खता आपन्नाति ? सच्चमेतं, सा पन सामञ्जजोतनाअपवादभूतेन इतरदुक्खतावचनेन निवत्तीयतीति नायं विरोधो। तेनेवाह "ठपेत्वा दुक्खवेदनं सुखवेदनञ्चा"ति ।
मिच्छासभावोति “हितसुखावहो मे भविस्सती"ति एवं आसीसितोपि तथा अभावतो, असुभादीसुयेव “सुभ'"न्तिआदिविपरीतप्पवत्तितो च मिच्छासभावो, मुसासभावोति अत्थो । मातुघातकादीसु पवत्तमानापि हि हितसुखं इच्छन्ताव पवत्तन्तीति ते धम्मा “हितसुखावहा
173
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 009984 |
| Book Title | Pathikvagga Tika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vipassana Research Institute Igatpuri |
| Publisher | Vipassana Research Institute Igatpuri |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 338 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Interfaith & Buddhism |
| File Size | 12 MB |