________________
(१०.३१५-३०५)
तिकवण्णना
१६९
तेभूमकधम्मा कामनीयद्वेन कामा"ति (महानि० १) वचनतो ते आरब्भ पवत्ता दिट्ठिविप्पयुत्ता सब्बापि तण्हा कामतण्हाति दुतियनयोति अयमेतेसं विसेसो ।
अभिधम्मे पनाति पन-सद्दो विसेसत्थजोतनो, तेन पञ्चकामगुणिकरागतो अओपि कामावचरधम्मविसयो लोभो अभिधम्मे (विभं० ९१५) “कामतण्हा'"ति आगतोति इमं विसेसं जोतेति । तिकन्तरम्पि समानं तण्हंयेव निस्साय पवत्तितदेसनानन्तरताय तं "वारो'ति वत्तब्बतं अरहतीति "इमिना वारेना"ति वुत्तं । इमिना वारेनाति इमिना परियायेनाति अत्थो । रजनीयद्वेनाति कामनीयट्टेन । परियादियित्वाति परिग्गहेत्वा । ततोति कामतण्हाय । नीहरित्वाति निद्धारेत्वा । इतरा द्वे तण्हाति रूपतण्हं, अरूपतण्हञ्च दस्सेति । एतेन “कामतण्हा"ति साधारणवचनमेतं सब्बस्सपि लोभस्स, तस्स पन “रूपतण्हा अरूपतण्हा''ति विसेसवचनं यथा कामगुणिकरागो रूपरागो अरूपरागोति दस्सेति । निरोधतण्हाति भवनिरोधे भवसमुच्छेदे तण्हा । यस्मा हि उच्छेददिट्ठि मनुस्सत्तभावे, कामावचरदेवत्तभावे, रूपावचरअरूपावचरत्तभावे ठितस्स अत्तनो सम्मा समुच्छेदो होतीति भवनिरोधं आरब्भ पवत्तति, तस्मा तंसहगतापि तण्हा तमेव आरब्भ पवत्ततीति ।
वट्टस्मिन्ति तिविधेपि वट्टे । यथा ते हि निस्सरितुं अप्पदानवसेन कम्मविपाकवट्टे तंसमङ्गिसत्तं तेसं परापरुप्पत्तिया पच्चयभावेन संयोजेन्ति, एवं किलेसवट्टेपीति। सतीति परमत्थतो विज्जमाने । रूपादिभेदेति रूपवेदनादिविभागे | कायेति खन्धसमूहे । विज्जमानाति सती परमत्थतो उपलब्भमाना । दिट्ठिया परिकप्पितो हि अत्तादि परमत्थतो नत्थि, दिट्ठि पन अयं अत्थेवाति । विचिनन्तोति धम्मसभावं वीमंसन्तो। किच्छतीति किलमति । परामसतीति परतो आमसति । “सीलेन सुद्धि, वतेन सुद्धी"ति गण्हन्तो हि विसुद्धिमग्गं अतिक्कमित्वा तस्स परतो आमसति नाम । वीसतिवत्थुका दिट्ठीति रूपादि-धम्मे, पच्चेकं ते वा निस्सितं, तेसं वा निस्सयभूतं, सामिभूतं वा कत्वा परिकप्पनवसेन पवत्तिया वीसतिवत्थुका अत्तदिट्ठि वीसति । विमतीति धम्मसु सम्मा, मिच्छा वा मननाभावतो संसयितटेन अमति, अप्पटिपज्जनन्ति अत्थो। विपरियासग्गाहोति असुद्धिमग्गे "सुद्धिमग्गो''ति विपरीतग्गाहो।
चिरपारिवासियद्वेनाति चिरपरिवुत्थताय पुराणभावेन । आसवनद्वेनाति सन्दनढेन, पवत्तनद्वेनाति अत्थो। सवतीति पवत्तति । अवधिअत्थो आ-कारो, अवधि च मरियादाभिविधिभेदतो दुविधो । तत्थ मरियादो किरियं बहि कत्वा पवत्तति यथा “आ
169
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org