________________
१५८
दीघनिकाये पाथिकवग्गटीका
(१०.३०४-३०४)
अनज्जवपटिक्खेपमुखेन दस्सेतुं “गोमुत्तवङ्कता"तिआदि वुत्तं । स्वायं अनज्जवो भिक्खूनं येभुय्येन अनेसनाय, अगोचरचारिताय च होतीति आह “एकच्चो हि...पे०... चरती"ति। अयं गोमुत्तवङ्कत्ता नाम आदितो पट्ठाय याव परियोसाना पटिपत्तिया वङ्कभावतो । पुरिमसदिसोति पठमं वुत्तभिक्खुसदिसो । चन्दवङ्कता नाम पटिपत्तिया मज्झट्ठाने वङ्कभावापत्तितो । नङ्गलकोटिवता नाम परियोसाने वङ्कभावापत्तितो। इदं अज्जवं नाम सब्बत्थकमेव उजुभावसिद्धितो। अज्जवताति आकारनिद्देसो, येनाकारेनस्स अज्जवो पवत्तति, तदाकारनिद्देसोति अत्थो । लज्जतीति लज्जी, हिरिमा, तस्स भावो लज्जवं, हिरीति अत्थो । लज्जा एतस्स अत्थीति लज्जी यथा “माली, मायी''ति च, तस्स भावो लज्जीभावो, सा एव लज्जा।
परापराधादीनं अधिवासनक्खमं अधिवासनखन्ति। सुचिसीलता सोरच्चं। सा हि सोभनकम्मरतता, सुट्ठ वा पापतो ओरतभावो विरतता सोरच्चं। तेनाह "सुरतभावो"ति |
"नामञ्च रूपञ्चा"तिआदीसु अयं अपरो नयो - नामकरणद्वेनाति अधे अनपेक्खित्वा सयमेव अत्तनो नामकरणसभावतोति अत्थो । यहि परस्स नामं करोति, तस्स च तदपेक्खत्ता अज्ञापेक्खं नामकरणन्ति नामकरणसभावता न होति, तस्मा महाजनस्स आतीनं, गुणानञ्च सामञ्जनामादिकारकानं नामभावो नापज्जति । यस्स च अजेहि नामं करीयति, तस्स च नामकरणसभावता नत्थीति, नत्थियेव नामभावो | वेदनादीनं पन सभावसिद्धत्ता वेदनादिनामस्स नामकरणसभावतो नामता वुत्ता । पथवीआदि निदस्सनेन नामस्स सभावसिद्धतंयेव निदस्सेति, न नामभावसामञ्ज, निरुळहत्ता पन नाम-सद्दो अरूपधम्मेसु एव वत्तति, न पथवीआदीसूति न तेसं नामभावो। न हि पथवीआदिनामं विजहित्वा केसादिनामेहि रूपधम्मानं विय वेदनादिनामं विजहित्वा अजेन नामेन अरूपधम्मानं वोहरितब्बेन पिण्डाकारेन पवत्ति अत्थीति |
अथ वा रूपधम्मा चक्खादयो रूपादयो च, तेसं पकासकपकासितब्बभावतो विनापि नामेन पाकटा होन्ति, न एवं अरूपधम्माति ते अधिवचनसम्फस्सो विय नामायत्तग्गहणीयभावेन "नाम"न्ति वुत्ता। पटिघसम्फस्सो च न चक्खादीनि विय नामेन विना पाकटोति "नाम''न्ति वुत्तो, अरूपताय वा अञ्जनामसभागत्ता सङ्गहितोयं, अञफस्ससभागत्ता वा। वचनत्थोपि हि रूपयतीति रूपं, नामयतीति नामन्ति इध पच्छिमपुरिमानं सम्भवति । रूपयतीति विनापि नामेन अत्तानं पकासेतीति अत्थो |
158
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org