________________
(१०.३०१-३०३)
भिन्ननिगण्ठवत्थुवण्णना
१४९
पच्चयोति दस्सेतुं “भगवतो ही"तिआदि वुत्तं । पिढिवातो उप्पज्जि, सो च खो पुब्बे कतकम्मपच्चया । स्वायमत्थो परमत्थदीपनियं उदानट्ठकथायं आगतनयेनेव वेदितब्बो ।
भिन्ननिगण्ठवत्थुवण्णना ३०१. हेट्ठा वुत्तमेव पासादिकसुत्तवण्णनायं (दी० नि० अट्ठ० ३.१६४) ।
३०२. स्वाख्यातं धम्मं देसेतुकामोति स्वाख्यातं कत्वा धर्म कथेतुकामो, सत्थारा वा स्वाख्यातं धम्मं सयं भिक्खून कथेतुकामो | सत्थारा देसितधम्ममेव हि ततो ततो गहेत्वा सावका सब्रह्मचारीनं कथेन्ति ।
एककवण्णना
३०३. समग्गेहि भासितब्बन्ति अञमधे समग्गेहि हुत्वा भासितब्बं, सज्झायितब्बञ्चेव वण्णेतब्बञ्चाति अत्थो । यथा पन समग्गेहि सङ्गायनं होति, तम्पि दस्सेतुं "एकवचनेही"तिआदि वुत्तं । एकवचनेहीति विरोधाभावेन समानवचनेहि । तेनाह "अविरुद्धवचनेही 'तिआदि। सामग्गिरसं दस्सेतुकामोति यस्मिं धम्मे सङ्गायने सामग्गिरसानुभवनं इच्छितं देसनाकुसलताय, तत्थ एककदुकतिकादिवसेन बहुधा सामग्गिरसं दस्सेतुकामो। सब्बे सत्ताति अनवसेसा सत्ता, ते पन भवभेदतो सङ्केपेनेव भिन्दित्वा दस्सेन्तो "कामभवादीसू"तिआदिमाह । ब्यधिकरणानम्पि बाहिरत्थसमासो होति यथा "उरसिलोमो''ति आह “आहारतो ठिति एतेसन्ति आहारद्वितिका"ति । तिठ्ठति एतेनाति ठिति, आहारो ठिति एतेसन्ति आहारद्वितिकाति एवं वा एत्थ समासविग्गहो दट्ठब्बो । आहारहितिकाति पच्चयट्ठितिका, पच्चयायत्तवुत्तिकाति अत्थो । पच्चयत्थो हेत्थ आहार-सद्दो "अयं आहारो अनुप्पन्नस्स वा कामच्छन्दस्सउप्पादाया''तिआदीसु (सं० नि० ३.५.१८३, २३२) विय । एवहि “सब्बे सत्ता"ति इमिना असञ्जसत्तापि परिग्गहिता होन्ति । सा पनायं आहारट्ठितिकता निप्परियायतो सङ्खारधम्मो, न सत्तधम्मो। तेनेवाहु अट्ठकथाचरिया "सब्बे सत्ता आहारहितिकाति आगतट्ठाने सङ्घारलोको वेदितब्बो''ति (विसुद्धि० १.१३६; पारा० अट्ठ० वेरञ्जकण्डवण्णना; उदा० अट्ठ० ३०; चूळनि० अट्ठ० ६५; उदान० अट्ट० १८६) यदि एवं “सब्बे सत्ता''ति इदं कथन्ति ? पुग्गलाधिट्टाना देसनाति नायं दोसो । यथाह भगवा “एकधम्मे भिक्खवे भिक्खु सम्मा निबिन्दमानो सम्मा विरज्जमानो
149
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org