________________
दीघनिकाये पाथिकवग्गटीका
(९.२७७-२७७)
केतुमालाउण्हीसप्पभा च सरीरङ्गतो निक्खमनकरस्मियो, यमकमहापाटिहारियादीसु उप्पज्जनकप्पभा ञाणङ्गतो निक्खमनकरस्मियो। न एतानेव “चक्खुमा"तिआदिना (दी० नि० ३.२७७) वुत्तानि सत्त नामानि, अथ खो अनिपि बहूनि अपरिमितानि नामानि । कथन्ति आह “असङ्ख्येय्यानि नामानि सगुणेन महेसिनोति वुत्त"न्ति (ध० स० अट्ठ० १३१३; उदा० अट्ठ० ५३; पटि० अट्ठ० ७६)। केन वुत्तं ? धम्मसेनापतिना ।
यदि एवं कस्मा वेस्सवणो एतानेव गण्हीति आह "अत्तनो पाकटनामवसेना"ति । खीणासवा जनाति अधिप्पेता। ते हि कम्मकिलेसेहि जातापि एवं न पुन जायिस्सन्तीति इमिना अस्थेन जना। यथाह “यो च कालघसो भूतो"ति (जा० १.२.१९०) देसनासीसमत्तन्ति निदस्सनमत्तन्ति अत्थो, अवयवेन वा समुदायुपलक्खणमेतं । सति च पिसुणवाचप्पहाने फरुसवाचा पहीनाव होति, पगेव च मुसावादोति “अपिसुणा" इच्चेव वुत्ता। महत्ताति महा अत्ता सभावो एतेसन्ति महत्ता। तेनाह "महन्तभावं पत्ता"ति । महन्ताति वा महा अन्ता, परिनिब्बानपरियोसानाति वुत्तं होति । महन्तेहि वा सीलादीहि समन्नागता। अयं ताव अट्ठकथायं आगतनयेन अत्थो। इतरेसं पन मतेन बुद्धादीहि अरियेहि महनीयतो पूजनीयतो महं नाम निब्बानं, महमन्तो एतेसन्ति महन्ता, निब्बानदिहाति अत्थो । निस्सारदाति सारज्जरहिता, निब्भयाति अत्थो। तेनाह "विगतलोमहंसा"ति।
हितन्ति हितचित्तं, सत्तानं हितेसीति अत्थो। यथाभूतं विपस्सिसन्ति पञ्चुपादानक्खन्धेसु समुदयादितो याथावतो विविधनाकारेन पस्सिंसु । “ये चापी''ति पुब्बे पच्चत्तबहुवचनेन अनियमतो वुत्ते तेसम्पीति अत्थं सम्पदानबहुवचनवसेन नियमेत्वा "नमत्थू'ति च पदं आनेत्वा योजेति यं तं-सद्दानं अब्यभिचारितसम्बन्धभावतो । विपस्सिंसु नमस्सन्तीति वा योजना । पठमगाथायाति “ये चापि निब्बुता लोके"ति एवं वुत्तगाथाय । दुतियगाथायाति तदन्तरगाथाय । तत्थ देसनामुखमत्तन्ति इतरेसम्पि बुद्धानं नामग्गहणे पत्ते इमस्सेव भगवतो नामग्गहणं तथा देसनाय मुखमत्तं, तस्मा तेपि अत्थतो गहिता एवाति अधिप्पायो। तेनाह "अयम्पि ही"तिआदि । तत्थ अयन्ति अयं गाथा । पुरिमयोजनायं तस्साति विसेसितब्बताय अभावतो “यन्ति निपातमत्त"न्ति वुत्तं, इध पन “तस्स नमत्थू''ति एवं सम्बन्धस्स च इच्छितत्ता "य"न्ति नामपदं उपयोगेकवचनन्ति दस्सेन्तो “यं नमस्सन्ति गोतम"न्ति आह ।
136
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org