________________
दीघनिकाये पाथिकवग्गटीका
(७.२०१-२०१)
सूरभावसतिमन्तताब्रह्मचरिययोग्यतादिगुणवसेन उपचितमनका उक्कट्ठगुणचित्ताति अत्थो । के पन ते ? जम्बुदीपवासिनो सत्तविसेसा । तेनाह भगवा -
'तीहि, भिक्खवे, ठानेहि जम्बुदीपका मनुस्सा उत्तरकुरुके च मनुस्से अधिग्गण्हन्ति देवे च तावतिंसे । कतमेहि तीहि ? सूरा सतिमन्तो इध ब्रह्मचरियवासोति (अ० नि० ३.९.२१; कथाव० २७१)।
तथा हि बुद्धा भगवन्तो, पच्चेकबुद्धा, अग्गसावका, महासावका, चक्कवत्तिनो, अझे च महानुभावा सत्ता तत्थेव उप्पज्जन्ति । ते हि समानरूपादिताय पन सद्धिं परित्तदीपवासीहि इतरमहादीपवासिनोपि मनुस्सा त्वेव पञायिंसूति केचि । अपरे पन भणन्ति “लोभादीहि, अलोभादीहि च सहितस्स मनस्स उस्सन्नताय मनुस्सा। ये हि सत्ता मनुस्सजातिका, तेसु विसेसतो लोभादयो, अलोभादयो च उस्सन्ना, ते लोभादिउस्सन्नताय अपायमग्गं, अलोभादिउस्सन्नताय सुगतिमग्गं, निब्बानगामिमग्गञ्च परिपूरेन्ति, तस्मा लोभादीहि, अलोभादीहि च सहितस्स मनस्स उस्सन्नताय परित्तदीपवासीहि सद्धिं चतुदीपवासिनो सत्तविसेसा मनुस्साति वुच्चन्ती''ति । लोकिया पन “मनुनो अपच्चभावेन मनुस्सा"ति वदन्ति । मनु नाम पठमकप्पिको लोकमरियादाय आदिभूतो सत्तानं हिताहितविधायको कत्तब्बाकत्तब्बतासु नियोजनतावसेन पितुट्ठानियो, यो सासने “महासम्मतो''ति वुच्चति अम्हाकं महाबोधिसत्तो, पच्चक्खतो, परम्परा च तस्स
ओवादानुसासनियं ठिता सत्ता पुत्तसदिसताय “मनुस्सा, मानुसा''ति च वुच्चन्ति । ततो एव हि ते “मानवा, मनुजा”ति च वोहरीयन्ति । मनुस्सभूतस्साति मनुस्सेसु भूतस्स जातस्स, मनुस्सभावं वा पत्तस्साति अत्थो । अयञ्च नयो लोकियमहाजनस्स वसेन वुत्तो | महाबोधिसत्तानं पन सन्तानस्स महाभिनीहारतो पट्ठाय कुसलधम्मपटिपत्तियं सम्मदेव अभिसङ्खतत्ता तेसं सुगतियं, अत्तनो उप्पज्जनदुग्गतियञ्च निब्बत्तानं कुसलकम्म गरुतरमेवाति दस्सेतुं “अकारणं वा एत"न्तिआदि वुत्तं ।
एवरूपे अत्तभावेति हत्थिआदिअत्तभावे । ठितेन कतकम्मं न सक्का सुखेन दीपेतुं लोके अप्पञ्जातरूपत्ता। सुखेन दीपेतुं “असुकस्मिं देसे असुकस्मिं नगरे असुको नाम राजा, ब्राह्मणो हुत्वा इमं कुसलकम्मं अकासी''ति एवं सुविञापयभावतो । थिरग्गहणोति असिथिलग्गाही थामप्पत्तग्गहणो। निच्चलग्गहणोति अचञ्चलग्गाही तत्थ केनचिपि
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org