________________
(७.२०१-२०१)
सुप्पतिट्टितपादतालक्खणवण्णना
सुप्पतिद्वितपादतालक्खणवण्णना २०१. "पुरिमं जातिन्ति पुरिमायं जातियं, भुम्मत्थे एतं उपयोगवचन'न्ति वदन्ति । “पुब्बे निवुत्थक्खन्धसन्ताने ठितो''ति वचनतो अच्चन्तसंयोगे वा उपयोगवचनं । यत्थ यत्थ हि जातियं महासत्तो पुञकम्मं कातुं आरभति, आरभतो पट्ठाय अच्चन्तमेव तत्थ पुञकम्मप्पसुतो होति । तेनाह “दळ्हसमादानो''तिआदि । सेसपदद्वयेपि एसेव नयो । निवुत्थक्खन्धा "जाती"ति वुत्ता खन्धविनिमुत्ताय जातिया अभावतो, निब्बत्तिलक्खणस्स च विकारस्स इध अनुपयुज्जनतो | जातवसेनाति जायनवसेन । “तथा"ति इमिना “पुब्बे निवुत्थक्खन्धा''ति इमं पदं उपसंहरति । भवनवसेनाति पच्चयतो निब्बत्तनवसेन | निवुत्थवसेनाति निवुसिततावसेन । आलयद्वेनाति आवसितभावेन । निवासत्थो हि निकेतत्थो ।
___ तत्थाति देवलोकादिम्हि । आदि-सद्देन एकच्चं तिरच्छानयोनिं सङ्गण्हाति । न सुकरन्ति देवगतिया एकन्तसुखताय, दुग्गतिया एकन्तदुक्खताय, दुक्खबहुलताय च पुञ्जकिरियाय ओकासो न सुलभरूपो पच्चयसमवायस्स दुल्लभभावतो, उप्पज्जमाना च सा उळारा, विपुला च न होतीति गतिवसेनापि खेत्तविसेसता इच्छितब्बा “तिरच्छानगते दानं दत्वा सतगुणा दक्खिणा पाटिकशितब्बा, पुथुज्जनदुस्सीले दानं दत्वा सहस्सगुणा दक्खिणा पाटिकङ्कितब्बा''ति (म० नि० ३.३७९) वचनतो। मनुस्सगतिया पन सुखबहुलताय पुञ्जकिरियाय ओकासो सुलभरूपो पच्चयसमवायस्स च येभुय्येन सुलभभावतो। यञ्च तत्थ दुक्खं उप्पज्जति, तम्पि विसेसतो पुञ्जकिरियाय उपनिस्सयो होति, दुक्खूपनिसा सद्धाति । यथा हि अयोघनेन सत्थके निप्फादियमाने तस्स एकन्ततो अग्गिम्हि तापनं, उदकेन वा तेमनं छेदनकिरियासमत्थताय न विसेसपच्चयो, तापेत्वा पन समानयोगतो उदकतेमनं तस्सा विसेसपच्चयो, एवमेव सत्तसन्तानस्स एकन्तदुक्खसमङ्गिता दुक्खबहुलता एकन्तसुखसमङ्गिता सुखबहुलता च पुञ्जकिरियासमत्थताय न विसेसपच्चयो, सति पन समानयोगतो दुक्खसन्तापने, सुखुमब्रूहने च ल पनिस्सया पुञ्जकिरिया समत्थताय सम्भवति, तथा सति उप्पज्जमाना पुञ्जकिरिया महाजुतिका महाविष्फारा पटिपक्खच्छेदनसमत्था होति । तस्मा मनुस्सभावो पुञ्जकिरियाय विसेसपच्चयो। तेन वुत्तं "तत्थ न सुकरं, मनुस्सभूतस्सेव सुकर"न्ति ।।
अथ “मनुस्सभूतस्सा''ति एत्थ को वचनत्थो ? “मनस्स उस्सन्नताय मनुस्साति,
91
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org