________________
८८
दीघनिकाये पाथिकवग्गटीका
(६.१९६-१९६)
"अस्थि खो इदं आवुसो बुच्चती"तिआदि । आवुसो यं तुम्हेहि "सस्सतो अत्ता च लोको चा"ति वुच्चति, इदमत्थि खो इदं वाचामत्तं, नो नत्थि, तस्मा वाचावत्थुमत्ततो तस्स यं खो ते एवमाहंसु “इदमेव सच्चं मोघं अच"न्ति, तं तेसं नानुजानामीति एवमेत्थ अत्थो च योजना च वेदितब्बा। यं पनेत्थ वत्तब्, तं ब्रह्मजालटीकायं (दी० नि० टी० १.३०) वुत्तमेव । दिट्ठिपञत्तियाति दिट्ठिया पञआपने “एवं एसा दिट्ठि उप्पन्ना"ति तस्सा दिट्ठिया समुदयतो, अत्थङ्गमतो, अस्सादतो, आदीनवतो, निस्सरणतो च याथावतो पापने । अविपरीतवुत्तिया समन आणेन समं कञ्चि नेव समनुपस्सामि । अधिपञत्तीति अभिज्ञेय्यधम्मपञापना । यं अजानन्ता बाहिरका दिट्टिपञ्जत्तियेव अल्लीनाति तञ्च पञत्तितो अजानन्ता थामसा परामासा अभिनिविस्स वोहरन्ति । एत्थ च यायं "दिट्ठिपञत्ति नामा''ति वुत्ता दिठ्ठिया दिट्ठिगतिकेहि एवं गहितताय विभावना, तत्थ च भगवतो उत्तरितरो नाम कोचि नत्थि, स्वायमत्थो ब्रह्मजाले (दी० नि० अट्ठ० १.३०) विभावितो एव । “अधिपञत्ती''ति वुत्ता पन विभावियमाना लोकस्स निब्बिदाहेतुभावेन बहुलीकाराति तस्सा वसेन भगवा अनुत्तरभावं पवेदेन्तो 'नेव अत्तना समसमं समनुपस्सामी'ति सीहनादं नदी''ति केचि । अट्ठकथायं (दी० नि० अट्ठ० ३.१९२) पन “यञ्च वृत्तं ‘पञत्तिया'ति यञ्च 'अधिपञत्ती'ति, उभयमेतं अत्थतो एक''न्ति “इध पन पञत्तियाति एत्थापि पचत्ति चेव अधिपत्ति च अधिप्पेता, अधिपञत्तीति एत्थापी''ति च वुत्ता, उभयस्सपि वसेनेत्थ भगवा सीहनादं नदीति विज्ञायति । उभयं पेतं अस्थतो एकन्ति च पञत्तिभावसामञ्ज सन्धाय वुत्तं, न भेदाभावतो। तेनाह "भेदतो ही"तिआदि ! खन्धपञत्तीति खन्धानं “खन्धा'ति पञापना दस्सना पकासना ठपना निक्खिपना । “आचिक्खति दस्सेति पापेति पट्टपेती"ति (सं० नि० १.२.२०, ९७) आगतट्ठाने हि पञापना दस्सना पकासना पत्ति नाम, “सुपचत्तं मञ्चपीठ''न्ति (पारा० २६९) आगतट्ठाने ठपना निक्खिपना पञत्ति नाम, इध उभयम्पि युज्जति ।
दिविनिस्सयप्पहानवण्णना
१९६. पजहनत्यन्ति अच्चन्ताय पटिनिस्सज्जनत्थं । यस्मा तेन पजहनेन सब्बे दिट्ठिनिस्सया सम्मदेव अतिक्कन्ता होन्ति वीतिक्कन्ता, तस्मा "समतिक्कमायाति तस्सेव वेवचन"न्ति अवोच । न केवलं सतिपट्टाना कथितमत्ता, अथ खो वेनेय्यसन्ताने पतिठ्ठापिताति दस्सेतुं “देसिता''ति वत्वा “पत्ता''ति वुत्तन्ति आह “देसिताति कथिता। पञ्जत्ताति ठपिता"ति । इदानि सतिपट्ठानदेसनाय दिट्ठिनिस्सयानं एकन्तिकं
88
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org