Page Text
________________
दीघनिकाये पाथिकवग्गटीका
(६.१८७-१८७)
पञ्हब्याकरणवण्णना
१८७. गिहिब्यञ्जनेनाति गिहिलिङ्गेन । खीणासवो पन गिहिब्यञ्जनेन अरहत्तं पत्तोपि न तिट्ठति विवेकट्ठानस्स अभावाति अधिप्पायो। तस्स वसेनाति भुम्मदेवत्तभावे ठत्वा अरहत्तप्पत्तस्स वसेन । अयं पञ्होति “अभब्बो सो नव ठानानि अज्झाचरितु"न्ति अयं पञ्हो आगतो इतरस्स पब्बज्जाय, परिनिब्बानेन वा अभब्बताय अवुत्तसिद्धत्ता । यदि एवं कथं भिक्खुगहणन्ति आह “भित्रदोसत्ता'तिआदि। अपरिच्छेदन्ति अपरियन्तं, तयिदं सुविपुलन्ति आह "महन्त"न्ति । अय्यस्स हि विपुलताय आणस्स विपुलता वेदितब्बा, एतेन “अपरिच्छेद'"न्ति वुच्चमानम्पि जेय्यं सत्थु आणस्स वसेन परिच्छेदमेवाति दस्सितं होति । वुत्त हेतं “आणपरियन्तिकं नेय्य"न्ति (महानि० ६९, १५६; चूळनि० ८५; पटि० म० ३.५) अनागते अपञापनन्ति अनागते विसये आणस्स अपञआपनं । “पच्चक्खं विय कत्वाति कस्मा विय-सद्दग्गहणं कतं, ननु बुद्धानं सब्बम्पि आणं अत्तनो विसयं पच्चक्खमेव कत्वा पवत्तति एकप्पमाणभावतोति ? सच्चमेतं, "अक्ख"न्ति पन चक्खादिइन्द्रियं वुच्चति, तं अक्खं पति वत्ततीति चक्खादिनिस्सितं विज्ञाणं, तस्स च आरम्मणं "पच्चक्ख"न्ति लोके निरुळहमेतन्ति तं निदस्सनं कत्वा दस्सेन्तो "पच्चक्खं विय कत्वा"ति अवोच, न पन भगवतो जाणस्स अप्पच्चक्खाकारेन पवत्तनतो । तथा हि वदन्ति -
“आविभूतं पकासनं, अनुपकुतचेतसं ।। अतीतानागते आणं, पच्चक्खानं वसिस्सती"ति ।।
अञ्जत्थ विहितकेनाति अञ्जस्मिं विसये पवत्तितेन । सङ्गाहेतब्बन्ति समं कत्वा कथयितब्बं, कथनं पन पञापनं नाम होतीति पञापेतब्बन्ति अत्थो वुत्तो । तादिसन्ति सततं समितं पवत्तकं । जाणं नाम नत्थीति आवज्जनेन विना आणुप्पत्तिया असम्भवतो । एकाकारेन च जाणे पवत्तमाने नानाकारस्स विसयस्स अवबोधो न सिया । अथापि सिया, अनिरुपितरूपेनेव अवबोधो सिया, तेन च आणं जेय्यं अज्ञातसदिसमेव सिया । न हि "इदं त''न्ति विवेकेन अनवबुद्धो अत्थो जातो नाम होति, तस्मा “चरतो च तिट्ठतो चा''तिआदि बाललापनमत्तं । तेनाह “यथरिव बाला अव्यत्ता, एवं मञ्जन्ती"ति ।
सतिं
अनुस्सरतीति सतानुसारि, सतियानुवत्तनवसेन पवत्ताणं। तेनाह
84
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 009984 |
| Book Title | Pathikvagga Tika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vipassana Research Institute Igatpuri |
| Publisher | Vipassana Research Institute Igatpuri |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 338 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Interfaith & Buddhism |
| File Size | 12 MB |