________________
( ९.३८४-३८४)
आयतनपब्बवण्णना
चक्खुञ्च पजानातीति (दी० नि० २.३८४ म० नि० १.११७) एत्थ चक्खु नाम पसादचक्खु, न ससम्भारचक्खु, नापि दिब्बचक्खु आदिकन्ति आह चक्खुपसादन्ति । यं सन्धाय वुत्तं "यं चक्खु चतुन्नं महाभूतानं उपादाय पसादो 'ति । (ध० स० ५९६ ) च - सद्दो वक्खमानत्थसमुच्चयत्थो । याथावसरसलक्खणवसेनाति अविपरीतस्स अत्तनो रसस्स चेव लक्खणस्स च वसेन, रूपेसु आविञ्छनकिच्चस्स चेव रूपाभिघातारहभूतपसादलक्खणस्स च दट्टुकामतानिदानकम्मसमुट्ठानभूतपसादलक्खणस्स च वसेनाति अत्थो । अथ वा याथावसरसलक्खणवसेनाति याथावसरसवसेन चेव लक्खणवसेन च, याथावसरसोति च अविपरीतसभावो वेदितब्बो । सो हि रसीयति अविरद्धपटिवेधवसेन अस्सादीयति रमीयतीति "रसो "ति वुच्चति, तस्मा सलक्खणवसेनाति वुत्तं होति । लक्खणवसेनाति अनिच्चादिसामञ्ञलक्खणवसेन ।
" चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाण"न्तिआदीसु (म० नि० १.२०४, ४००; म० नि० ३.४२१, ४२५, ४२६, सं० नि० १.२.४३, ४५; २.४.६०) समुदितानियेव रूपायतनानि चक्खुविञ्ञाणुप्पत्तिहेतु, न विसुं विन्ति इमस्स अत्थस्स जोतनत्थं "रूपे चा "ति पुथुवचनग्गहणं, ताय एव च देसनागतिया कामं धापि " रूपे च पजानातीति वुत्तं रूपभावसामञ्ञेन पन सब्बं एकज्झं गहेत्वा बहिद्धा चतुसमुट्ठानिकरूपञ्चाति एकवचनवसेन अत्थो । सरसलक्खण वसेनाति चक्खुविञणस् विसयभावकिच्चस्स वसेन चेव चक्खुपटिहननलक्खणस्स वसेन चाति योजेतब्बं ।
Jain Education International
२९७
उभयं पटिच्चाति चक्खुं उपनिस्सयपच्चयवसेन पच्चयभूतं, रूपे आरम्मणाधिपतिआरम्मणूपनिस्सयवसेन पच्चयभूते च पटिच्च । कामं अयं सुत्तन्तसंवण्णना, निप्परियायकथा नाम अभिधम्मसन्निस्सिता एवाति अभिधम्मनयेनेव संयोजनानि दस्सेन्तो “कामराग... पे०... अविज्जासंयोजन "न्ति आह । तत्थ कामेसु रागो, कामो च सो रागो चाति वा कामरागो । सो एव बन्धनट्टेन संयोजनं । अयहि यस्स संविज्जति, तं पुग्गलं वट्टस्मिं संयोजेति बन्धति इति दुक्खेन सत्तं भवादिके वा भवन्तरादीहि, कम्मुना वा विपाकं संयोजेति बन्धतीति संयोजनं । एवं पटिघसंयोजंआदीनम्पि यथारहमत्थो वत्तब्बो । सरसलक्खणवसेनाति एत्थ पन सत्तस्स वट्टतो अनिस्सज्जनसङ्घातस्स अत्तनो किच्चस्स चेव यथावुत्तबन्धनसङ्घातस्स लक्खणस्स च वसेनाति योजेतब्बं ।
भवस्साददिट्ठिस्सादनिवत्तनत्थं कामस्सादग्गहणं । अस्सादयतोति
297
For Private & Personal Use Only
अभिरमन्तस्स ।
www.jainelibrary.org