________________
(९.३७४-३७४)
आनापानपब्बवण्णना
२७९
पन समुदयधम्मं उपमाय दस्सेन्तो “यथा नामा"तिआदिमाह । तत्थ भस्तन्ति रुत्तिं । गग्गरनादिन्ति उक्कापनाळिं। तेति करजकायादिके। यथा अस्सासपस्सासकायो करजकायादिसम्बन्धी तंनिमित्तताय, एवं करजकायादयोपि अस्सासपस्सासकायसम्बन्धिनो तंनिमित्तभावेनाति “समुदयधम्मा कायस्मि"न्ति वत्तब्बतं लभन्तीति वुत्तं "समुदय...पे०... वुच्चती"ति । पकतिवाची वा धम्म-सद्दो “जातिधम्मानन्तिआदीसु (म० नि० १.१३१; ३.३१०, पटि० म० १.३३) वियाति कायस्स पच्चयसमवाये उप्पज्जनकपकति कायानुपस्सी वा “समुदयधम्मानुपस्सी"ति वुत्तो । तेनाह "करजकायञ्चा''तिआदि । एवञ्च कत्वा कायस्मिन्ति भुम्मवचनं सुटुतरं युज्जति ।
वयधम्मानुपस्सीति एत्थ अहेतुकत्तेपि विनासस्स येसं हेतुधम्मानं अभावे यं न होति, तदभावो तस्स अभावस्स हेतु विय वोहरीयतीति उपचारतो करजकायादिअभावो अस्सासपस्सासकायस्स वयकारणं वुत्तो। तेनाह “यथा भस्ताया"तिआदि । अयं तावेत्थ पठमविकप्पवसेन अत्थविभावना । दुतियविकप्पवसेन उपचारेन विनायेव अत्थो वेदितब्बो ।
___ अज्झत्तबहिद्धानुपस्सना विय भिन्नवत्थुविसयताय समुदयवयधम्मानुपस्सनापि एककाले न लब्भतीति आह "कालेन समुदयं कालेन वयं अनुपस्सन्तो"ति । “अस्थि कायो''ति एव-सद्दो लुत्तनिद्दिट्ठोति "कायोव अत्थी"ति वत्वा अवधारणेन निवत्तितं दस्सेन्तो "न सत्तो"तिआदिमाह । तस्सत्थो - यो रूपादीसु सत्तविसत्तताय, परेसञ्च सज्जापनटेन, सत्वगुणयोगतो वा “सत्तो"ति परेहि परिकप्पितो, तस्स सत्तनिकायस्स पूरणतो च चवनुपपज्जनधम्मताय गलनतो च "पुग्गलो"ति, थीयति संहाति एत्थ गब्भोति "इत्थी"ति, पुरि पुरे भागे सेति पवत्ततीति "पुरिसो"ति, आहितो अहं मानो एत्थाति "अत्ता"ति, अत्तनो सन्तकभावेन “अत्तनियन्ति , परो न होतीति कत्वा "अह"न्ति, मम सन्तकन्ति कत्वा "ममा"ति, वुत्तप्पकारविनिमुत्तो अझोति कत्वा "कोची"ति, तस्स सन्तकभावेन “कस्सची"ति, विकप्पेतब्बो कोचि नत्थि, केवलं "कायो एव अत्थी"ति । दसहिपि पदेहि अत्तत्तनियसुञतमेव कायस्स विभावेति । एवन्ति “कायोव अत्थी''तिआदिना वुत्तप्पकारेन ।
आणपमाणत्थायाति कायानुपस्सनाञआणं परं पमाणं पापनत्थाय । सतिपमाणत्थायाति कायपरिग्गाहिकं सतिं पवत्तनसतिं परं पमाणं पापनत्थाय । इमस्स हि वुत्तनयेन “अस्थि कायो''ति अपरापरुप्पत्तिवसेन पच्चुपट्ठिता सति भिय्योसो मत्ताय तत्थ आणस्स, सतिया
279
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org