________________
१९२
दीघनिकाये महावग्गटीका
गत्वा वृत्तोति कत्तु अत्थं ताव दस्सेतुं " निप्पत्तिपरियायेन इज्झनट्ठेन वा "ति वत्वा इतरं दस्सेन्तो “ इज्झन्ति एताया " तिआदिमाह । वृत्तन्ति कत्थ वृत्तं ? इद्धिपादविभङ्गपाठे । (विभं० ४३४) तथाभूतस्साति तेनाकारेन भूतस्स ते छन्दादिधम्मे पटिलभित्वा ठितस्साति अत्थो । “वेदनाक्खन्धो”तिआदीहि छन्दादयो अन्तोकत्वा चत्तारोपि खन्धा कथिता । सेसेसूति सेसिद्धिपादेसु ।
वीरियिद्धिपादनिद्देसे ‘“वीरियसमाधिपधानसङ्घारसमन्नागत "न्ति द्विक्खत्तुं वीरियं आगतं । तत्थ पुरिमं समाधिविसेसनं “ वीरियाधिपति समाधि वीरियसमाधी 'ति, दुतियं समन्नागमङ्गदस्सनं । द्वेयेव हि सब्बत्थ समन्नागमङ्गानि, समाधि, पधानसङ्घारो च । छन्दादयो हि समाधिविसेसनानि, पधानसङ्घारो पन पधानवचनेनेव विसेसितो, न छन्दादीहीति न इध वीरियाधिपतिता पधानसङ्घारस्स वुत्ता होति । वीरियञ्च समाधिं विसेसेत्वा ठितमेव, समन्नागमङ्गवसेन पन पधानसङ्घारवचनेन वुत्तन्ति नापि द्वीहि वीरियेहि समन्नागमो वृत्तो होति । यस्मा पन छन्दादीहि विसिट्ठो समाधि, तथाविसिट्ठेनेव च तेन सम्पयुत्तो पधानसङ्घारो, सेसधम्मा च तस्मा समाधिविसेसनानं वसेन चत्तारो इद्धिपादा वुत्ता, विसेसनभावो च छन्दादीनं तंतंअवस्सयदस्सनवसेन होतीति "छन्दसमाधि... पे०... इद्धिपाद"न्ति एत्थ निस्सयत्थेपि पाद - सद्दे उपायत्थेन छन्दादीनं इद्धिपादता वृत्ता होति । तेनेव हि अभिधम्मे उत्तरचूळभाजनीये (विभं० ४५६) “ चत्तारो इद्धिपादा छन्दिद्धिपादो’'तिआदिना छन्दादीनमेव इद्धिपादता वृत्ता । पञ्हपुच्छके (विभं० ४५७ आदयो) “ चत्तारो इद्धिपादा इध भिक्खु छन्दसमाधी 'तिआदिना च उद्देसं कत्वापि पुन छन्दादीनंयेव कुसलादिभावो विभत्तो । उपायिद्धिपाददस्सनत्थमेव हि निस्सयिद्धिपाददस्सनं कतं, अञ्ञथा चतुब्बिधता न सियाति । अयमेत्थ पाळिवसेन अत्थविनिच्छयो वेदितब्बो । इदानि पटिलाभपुब्बभागानं वसेन इद्धिपादे विभजित्वा दस्सेतुं “ अपिचा "तिआदि वृत्तं तं सुविज्ञेय्यमेव । इध इद्धिपादकथा सङ्क्षेपेनेव वुत्ताति आह " वित्थारेन पन...पे०... ताति ।
Jain Education International
(५.२८७-२८७)
केचीति अभयगिरिवासिनो । तेसु हि एकच्चे "इद्धि नाम अनिप्फन्ना ' ' ति वदन्ति, एकच्चे "इद्धिपादो पन अनिप्फन्नी'ति वदन्ति, अनिष्पन्नोति च परमत्थतो असिद्धो, नत्थीति अत्थो | आभतोति अभिधम्मपाठतो ( विभं० ४५८) दीघनिकायट्ठकथायं (दी० नि० अट्ठ० २.२८७) आनीतो पुरिमनयतो अञ्ञेनाकारेन देसनाय पवत्तत्ता । छन्दो एव इद्धिपादो छन्दिद्धिपादो। एसेव नयो सेसेसुपि । इमे पनाति इमस्मिं सुत्ते आगता
192
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org