________________
(३.१९८-१९८)
यमकसालवण्णना
१५७
एकेन पस्सेन सयितुं न सक्कोन्ति दुक्खुप्पत्तितो ।
अयं सीहसेय्याति अयं एवं वुत्ता सीहसेय्या । "तेजुस्सदत्ता"ति इमिना सीहस्स अभीरुभावं दस्सेति । भीरुका हि सेसमिगा अत्तनो आसयं पविसित्वा सन्तासपुब्बकं यथा तथा सयन्ति, सीहो पन अभीरुभावतो सतोकारी भिक्खु विय सतिं उपट्ठापेत्वाव सयति । तेनाह "पुरिमपादे"तिआदि । दक्खिणे पुरिमपादे वामस्स पुरिमपादस्स ठपनवसेन द्वे पुरिमपादे एकस्मिं ठाने ठपेत्वा । पच्छिमपादेति द्वे पच्छिमपादे । वुत्तनयेनेव इधापि एकस्मिं ठाने पादट्ठपनं वेदितब्, ठितोकाससल्लक्खणं अभीरुभावेनेव। "सीसं पन उक्खिपित्वा'तिआदिना वुत्ता सीहकिरिया अनुत्रासपबुज्झनं विय अभीरुभावसिद्धा धम्मतावसेनेवाति वेदितब्बा। सीहविजम्भितविजम्भनं अतिवेलं एकाकारेन ठपितानं सरीरावयवानं गमनादिकिरियासु योग्यभावापादनत्थं । तिक्खत्तुं सीहनादनदनं अप्पेसक्खमिगजातपरिहरणत्थं ।।
सेति अब्यावटभावेन पवत्तति एत्थाति सेय्या, चतुत्थज्झानमेव सेय्या चतुत्थज्झानसेय्या। किं पन तं चतुत्थज्झानन्ति ? आनापानचतुत्थज्झानं, ततो हि वुट्ठहित्वा विपस्सनं वड्वेत्वा भगवा अनुक्कमेन अग्गमग्गं अधिगन्त्वा तथागतो जातोति । "तयिदं पदट्टानं नाम, न सेय्या, तथापि यस्मा 'चतुत्थज्झाना वुट्ठहित्वा समनन्तरा भगवा परिनिब्बायी'ति (दी० नि० २.२१९) वक्खति, तस्मा लोकियचतुत्थज्झानसमापत्ति एव तथागतसेय्या''ति केचि, एवं सति परिनिब्बानकालिकाव तथागतसेय्याति आपज्जति, न च भगवा लोकियचतुत्थज्झानसमापज्जनबहुलो विहासि । अग्गफलवसेन पवत्तं पनेत्थ चतुत्थज्झानं वेदितब्बं । तत्थ यथा सत्तानं निडुपगमनलक्खणा सेय्या भवङ्गचित्तवसेन होति, सा च नेसं पठमजातिसमन्वया येभुय्यवुत्तिका, एवं भगवतो अरियजातिसमन्वयं येभुय्यवुत्तिकं अग्गफलभूतं चतुत्थज्झानं “तथागतसेय्या''ति वेदितब्बं । सीहसेय्या नाम सेट्ठसेय्याति आह "उत्तमसेय्या"ति ।
नस्थि एतिस्सा उठानन्ति अनुट्ठाना, सेय्या, तं अनुट्ठानसेय्यं । "इतो उट्ठहिस्सामी"ति मनसिकारस्स अभावतो “उट्ठानसझं मनसि करित्वा"ति न वुत्तं। एत्थाति एतस्मिं अनुढानसेय्युपगमने | कायवसेन अनुट्ठानं, न चित्तवसेन, चित्तवसेन च अनुढानं नाम निडुपगमनन्ति तदभावं दस्सेतुं “निद्दावसेना''तिआदि वृत्तं । भवङ्गस्साति निडुपगमनलक्खणस्स भवङ्गस्स ।
157
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org