________________
१०६
दीघनिकाये महावग्गटीका
(२.१३०-१३०)
दीहि भागेहि विमुत्तोति अरूपज्झानेन विक्खम्भनविमोक्खेन, मग्गेन समुच्छेदविमोक्खेनाति द्वीहि विमुच्चनभागेहि, अरूपसमापत्तिया रूपकायतो, मग्गेन नामकायतोति द्वीहि विमुच्चितब्बभागेहि च विमुत्तो। तेनाह "अरूपसमापत्तिया"तिआदि । विमुत्तोति हि किलेसेहि विमुत्तो, विमुच्चन्तो च किलेसानं विक्खम्भनसमुच्छिन्दनेहि कायद्वयतो विमुत्तोति अयमेत्थ अत्थो । गाथाय च आकिञ्चचायतनलाभिनो उपसिवब्राह्मणस्स भगवता "नामकाया विमुत्तो"ति उभतोभागविमुत्तो मुनि अक्खातो । तत्थ अत्थं पलेतीति अत्थं गच्छति । न उपेति सङ्घन्ति “असुकं नाम दिसं गतो"ति वोहारं न गच्छति । एवं मुनि नामकाया विमुत्तोति एवं अरूपं उपपन्नो सेक्खमुनि पकतिया पुब्बेव रूपकाया विमुत्तो, तत्थ च चतुत्थमग्गं निब्बत्तेत्वा नामकायस्स परिञातत्ता पुन नामकायापि विमुत्तो। उभतोभागविमुत्तो खीणासवो हुत्वा अनुपादाय परिनिब्बानसङ्खातं अत्थं पलेति न उपेति सङ्ख, "खत्तियो ब्राह्मणो"ति एवं आदिकं समनं न गच्छतीति अत्थो ।
"अञ्जतरतो वुट्ठाया''ति इदं किं आकासानञ्चायतनादीसु अञ्जतरलाभीवसेन वुत्तं, उदाहु सब्बारुप्पलाभीवसेनाति यथिच्छसि, तथा होतु, यदि सब्बारुप्पलाभीवसेन वुत्तं, न कोचि विरोधो । अथ तत्थ अझतरलाभीवसेन वुत्तं, “यतो खो, आनन्द, भिक्खु इमे अट्ठ विमोक्खे अनुलोमम्पि समापज्जती"तिआदिवचनेन विरुज्झेय्याति ? यस्मा अरूपावचरज्झानेसु एकस्सापि लाभी “अट्ठविमोक्खलाभी" त्वेव वुच्चति अट्ठविमोक्खे एकदेसस्सापि तंनामदानसमत्थतासम्भवतो। अयहि अट्ठविमोक्खसमञा समुदाये विय तदेकदेसेपि निरुळ्हापत्तिसमझा वियाति । तेन वुत्तं “आकासानञ्चायतनादीसु अञ्जतरतो वुट्ठाया''ति । “पञ्चविधो होती"ति वत्वा छब्बिधतंपिस्स केचि परिकप्पेन्ति, तं तेसं मतिमत्तं, निच्छितोवायं पञ्हो पुब्बाचरियेहीति दस्सेतुं “केचि पना"तिआदि वुत्तं । तत्थ केचीति उत्तरविहारवासिनो, सारसमासाचरिया च । ते हि "उभतोभागविमुत्तोति उभयभागविमुत्तो समाधिविपस्सनातोति वत्वा रूपावचरसमाधिनापि समाधिपरिपन्थतो विमुत्तिं मञन्ति । एवं रूपज्झानभागेन, अरूपज्झानभागेन च उभतो विमुत्तोति पायसमानो । “तादिसमेवा"ति इमिना यादिसं अरूपावचरज्झानं किलेसविक्खम्भने, तादिसं रूपावचरचतुत्थज्झानं पीति इममत्थं उल्लङ्गेति । तेनाह "तस्मा"तिआदि ।
उभतोभागविमुत्तपहोति उभतोभागविमुत्तस्स छब्बिधतं निस्साय उप्पन्नपज्हो। वण्णनं निस्सायाति तस्स पदस्स अत्थवचनं निस्साय । चिरेनाति थेरस्स अपरभागे चिरेन कालेन ।
106
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org