________________
१५८
दीघनिकाये पाथिकवग्गट्ठकथा
(१०.३०५-३०५)
अनागतो अद्धा नाम । खणत्तये पच्चुप्पनो अद्धा नाम । अतीतादिभेदो च नाम अयं धम्मानं होति, न कालस्स । अतीतादिभेदे पन धम्मे उपादाय इध परमस्थतो अविज्जमानोपि कालो तेनेव वोहारेन वुत्तोति वेदितब्बो ।
तयो अन्ताति तयो कोट्ठासा । “कायबन्धनस्स अन्तो जीरती"तिआदीसु (चूळव० २७८) हि अन्तोयेव अन्तो । “एसेवन्तो दुक्खस्सा"तिआदीसु (सं० नि० १.२.५१) परभागो अन्तो। “अन्तमिदं, भिक्खवे, जीविकान"न्ति (सं० नि० २.३.८०) एत्थ लामकभावो अन्तो। “सक्कायो खो, आवुसो, पठमो अन्तो''तिआदीसु (अ० नि० २.६.६१) कोट्ठासो अन्तो। इध कोट्ठासो अधिप्पेतो । सक्कायोति पञ्चुपादानक्खन्धा । सक्कायसमुदयोति तेसं निब्बत्तिका पुरिमतण्हा। सक्कायनिरोधोति उभिन्नं अप्पवत्तिभूतं निब्बानं । मग्गो पन निरोधाधिगमस्स उपायत्ता निरोधे गहिते गहितोवाति वेदितब्बो।
दुक्खदुक्खताति दुक्खभूता दुक्खता। दुक्खवेदनायेतं नामं । सङ्खारदुक्खताति सङ्खारभावेन दुक्खता। अदुक्खमसुखावेदनायेतं नामं । सा हि सङ्खतत्ता उप्पादजराभङ्गपीळिता, तस्मा अञदुक्खसभावविरहतो सङ्खारदुक्खताति वुत्ता । विपरिणामदुक्खताति विपरिणामे दुक्खता। सुखवेदनायेतं नामं । सुखस्स हि विपरिणामे दुक्खं उप्पज्जति, तस्मा सुखं विपरिणामदुक्खताति वुत्तं । अपिच ठपेत्वा दुक्खवेदनं सुखवेदनञ्च सब्बेपि तेभूमका धम्मा “सब्बे सङ्खारा दुक्खा'ति वचनतो सङ्खारदुक्खताति वेदितब्बा ।
मिच्छत्तनियतोति मिच्छासभावो हुत्वा नियतो। नियतमिच्छादिट्ठिया सद्धिं आनन्तरियकम्मस्सेतं नामं । सम्मासभावे नियतो सम्मत्तनियतो। चतुन्नं अरियमग्गानमेतं नामं । न नियतोति अनियतो। अवसेसानं धम्मानमेतं नामं।
तयो तमाति “तमन्धकारो सम्मोहो अविज्जोघो महाभयो'"ति वचनतो अविज्जा तमो नाम । इध पन अविज्जासीसेन विचिकिच्छा वुत्ता। आरम्भाति आगम्म । कङ्घतीति कङ्ख उप्पादेति । विचिकिच्छतीति विचिनन्तो किच्छं आपज्जति, सन्निट्ठातुं न सक्कोति | नाधिमुच्छतीति तत्थ अधिमुच्छितुं न सक्कोति । न सम्पसीदतीति तं आरब्भ पसादं आरोपेतुं न सक्कोति।
158
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org