________________
दीघनिकाये महावग्गट्ठकथा
(१.१८-१८)
नियामोति वुत्तं होति । नियामो च नामेस कम्मनियामो, उतुनियामो, बीजनियामो, चित्तनियामो, धम्मनियामोति पञ्चविधो (ध० स० अठ्ठ० ४९८)।
तत्थ कुसलस्स इट्ठविपाकदानं, अकुसलस्स अनिट्ठविपाकदानन्ति अयं कम्पनियामो। तस्स दीपनत्थं - “न अन्तलिक्खे"ति (खु० पा० १२७) गाथाय वत्थूनि वत्तब्बानि । अपिच एका किर इत्थी सामिकेन सद्धिं भण्डित्वा उब्बन्धित्वा मरितुकामा रज्जुपासे गीवं पवेसेसि । अञ्जतरो पुरिसो वासिं निसेन्तो तं इत्थिकम्मं दिस्वा रज्जु छिन्दितुकामो“मा भायि, मा भायी"ति तं समस्सासेन्तो उपधावि । रज्जु आसीविसो हुत्वा अठ्ठासि । सो भीतो पलायि । इतरा तत्थेव मरि । एवमादीनि चेत्थ वत्थूनि दस्सेतब्बानि ।
तेसु तेसु जनपदेसु तस्मिं तस्मिं काले एकप्पहारेनेव रुक्खानं पुप्फफलगहणादीनि, वातस्स वायनं अवायनं, आतपस्स तिक्खता मन्दता, देवस्स वस्सनं अवस्सनं, पदुमानं दिवा विकसनं रत्तिं मिलायनन्ति एवमादि उतुनियामो।
यं पनेतं सालिबीजतो सालिफलमेव, मधुरतो मधुरसंयेव, तित्ततो तित्तरसंयेव फलं होति, अयं बीजनियामो।
___ पुरिमा पुरिमा चित्तचेतसिका धम्मा पच्छिमानं पच्छिमानं चित्तचेतसिकानं धम्मानं उपनिस्सयपच्चयेन पच्चयोति एवं यदेतं चक्खुविज्ञाणादीनं अनन्तरा सम्पटिच्छनादीनं निब्बत्तनं, अयं चित्तनियामो।
या पनेसा बोधिसत्तानं मातुकुच्छिओक्कमनादीसु दससहस्सिलोकधातुकम्पनादीनं पवत्ति, अयं धम्मनियामो नाम । तेसु इध धम्मनियामो अधिप्पेतो । तस्मा तमेवत्थं दस्सेन्तो धम्मता एसा भिक्खवेतिआदिमाह ।
१८. तत्थ कुच्छिं ओक्कमतीति एत्थ कुच्छिं ओक्कन्तो होतीति अयमेवत्थो । ओक्कन्ते हि तस्मिं एवं होति, न ओक्कममाने । अप्पमाणोति वुड्डिप्पमाणो, विपुलोति अत्थो । उळारोति तस्सेव वेवचनं । उळारानि उळारानि खादनीयानि खादन्तीतिआदीसु (म० नि० १.३९९) हि मधुरं उळारन्ति वुत्तं । उळाराय खलु भवं वच्छायनो समणं गोतमं पसंसाय पसंसतीतिआदीसु (म० नि० १.२८८) सेठें उळारन्ति वुत्तं । इध पन
22
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
