Page Text
________________
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां दुण्ढिकायां ।
[ रथन्तरं साम] रथ 'तृ प्लवन - तरणयोः ' (२७) तृ । रथान् तरतीति । 'भृ-वृ-जि- तृ-तप-दमेश्च नाम्नि ' (५|१|११२) खप्र० अ खित्यनव्ययाऽरुषो मोऽन्तो हूस्वश्च' (३।२।१११) मोऽन्तः । नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१)
गु० अर्
१६
[ मध्यन्दिनम् ] मध्यं दिनस्य मध्यन्दिनम् 'लोकम्पृण मध्यन्दिना' ० ( ३।२।११३) मोऽन्तः ।
o
=
[महिमन्] महिमन् । महिम्नां भावः । 'पृथ्वादेरिमन् वा' (७।१।५८) इमन्प्र० । 'त्रन्त्यस्वरादेः' (७।४।४३) इति (अन्त्यस्वरादिः) लोपः ।
[मिहत्] 'मिहं सेचने' (५५१) मिह् । मेहतीति । उणादयः इत ( अ ) प्र० । मिह । मिह इवाचरति । 'कर्तुः क्विप्०' ( ३।४।२५)। क्विप्प्र० । 'ह्रस्वस्य तः पित्कृति' (४|४|११३) तोऽन्तः । अप्रयोगीत् ' (१|१| ३७ ) क्विप्लोपः । इत्यपि केचित् ।
पञ्चाल इति 'अमद्रस्य दिश:' (७|४|१६) 'मद्रादव्' (६।३।२४ ) इत्येतयोः सूत्रयोर्यानि सुपाचालकादीनि दर्शितानि तानि मतान्तरेण, ते हि उत्सादी ब्राह्मणवाचिनं पञ्चालं शब्दं पठन्ति राष्ट्रवचनात्त्वकमेव स्वमते त्वकञ् च प्राप्नुवन्तीति भणनाद् राष्ट्राकञ (?) 'उष्ट्रादकञ्' (६।२।३६) प्राप्ती उत्सादिपाठे इति अकञ् न स्यादेव ॥छ
बष्कयादसमासे || ६|१|२०||
[ बष्कयात् ] बष्कय पञ्चमी इसि )
[ असमासे ] समस्यन्ते नामानि अत्रेति समासः न समासः
असमासः तस्मिन् ।
[ बाष्कयः ] वस्कते गोर्दूरम् । 'गय-हृदयादयः' (उणा० ३७०) किद् अयप्र० वस्कयः । ककुङ् (६२२) श्रकुङ् (६२३) त्रकुड् (६२४) - अकुछ (६२५) श्लकुछ (६२६) (६२९) 'वस्कि गती' (६३०) 'वस्कृ वस्कते ऽल्पक्षीरतां इति वस्का पत्वम् । 'आत्' (२२४।१८) आपप्र० । 'यांक प्रापणे' (१०६२) या (५/१७६) उप्र० अ 'डित्यन्त्यस्वरादेः' (२|१|११४) अन्त्यस्वरादिलोपः । 'ड्यापो बहुलं नाम्नि ' (२।४९९ ) स्वः । वष्कयस्यापत्यम् । अनेन अञ्प्र० अ वृद्धिः स्वरे'० (७२४१) वृ० आ 'अवर्णेवर्णस्य' (७४।६८) अलुक् ।
ठौड़ (६२७) त्री (६२८) ष्वष्कि 'अच्' (५१११४९) अच्प्र० । पृषोदरादित्वात् वष्कां यातीति । 'आतो डोऽह्वा वा मः'
-
-
-
[ सौबष्कयिः ] सोभनो वष्कयः = सुवष्कयः । सुवष्कयस्यापत्यं = सौवष्कयिः । 'अत इञ् ' ( ६।१।३१ ) इञ्प्र० । 'वृद्धिः स्वरे'० (७|४|१) वृ० औ 'अवर्णेवर्णस्य' (७७४१६८) अलुक् प्रथमा सि । सो रु' (२२११७२) स० २० र पदान्ते'० (१।३।५३) विसर्गः ॥ छ।
I
देवाद् यञ् च || ६|१|२१ ॥
[देवात्] 'दिवूच् क्रीडा- जयेच्छा - पणि-द्युति-स्तुति - गतिषु' (१९४४) दिव् । दीव्यतीति देवः । 'नाम्युपान्त्य - प्रीकृ-गृ-ज्ञः कः' (५।१।५४) बाधको 'लिहादिभ्यः' (५/१/५० ) अच्प्र० अ । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ए । पञ्चमी ङसि ।
[य] यन् प्रथमा सि ।
[च] च प्रथमा सि ।
।
।
[ दैव्यम्, दैवम् ] देवस्येदम्, देवादागतं वा = दैव्यम् दैवम् । अनेन यञ्प्र०य अञ्प्र० अ वृद्धिः स्वरेष्वादे'० (७|४|१) वृ० ऐ। 'अवर्णेवर्णस्य' (७७४१६८) अलोपः ।
| SR No. | 009970 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 06 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 444 |
| Language | Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 3 MB |