________________
चक्रचालोपपत्तिः
७५
निष्टमभिन्नमपेक्षितं तदा प्रथमकनिष्ठं तथा केनचिदिष्टेन गुण्यं ज्येष्ठयुक्तं क्षेपभक्तं यथा विशुध्येत् । तदर्थमाचार्येण कुट्टकः कृतः । अत उपपन्नं ह्रस्वज्येष्ठपदक्षेपान् इत्यादि भास्करोक्तं चक्रवालम् । एवमभिन्नं यत्कनिष्ठमुत्पद्यते तत्र क्षेपश्च २ - प्र
अयम् ।
क्षे
अभाज्य संख्या यदि विपरीतशोधनेन सिद्धा स्यात्तदा क्षेपहृता लब्धिः क्षेपविजातीयातो 'व्यस्तः प्रकृतितश्च्युत इति युक्तमुक्तं भास्क राचार्यैः ।
क्षे
अथ नूतनः क्षेपः इ े म अयं सर्वदाऽभिन्न एवागच्छति तेन इ' - प्रइयं क्षेपेण निःशेषा भवतीत्यस्य कारणज्ञानार्थं कतिपयदृढाङ्क सिद्धान्तान् प्रतिपादयामि |
कल्प्यते अ, क, संख्ये मिथो दृढे । क ग अनयोर्घातश्च अ, संख्यया शुध्यति तदा अ संख्यया ग संख्या निःशेषा भवति ।
अ - क इति कल्पनीयम् । तथा परस्परभजनालब्धयः ल, ले, ल, इत्यादयः शे, शे, शे', इत्यादयः शेषाच कल्प्यास्तदा क= अ. ल+शे, अ = शे ले +शे, शे = शे लै+शे", प्रत्येकं ग संख्यया संगुण्य असंख्यया यदि विभज्यते तदा ग = ग. ल +
क्र.ग
ग. शे
ले + ग.
शें
अ
भ
ग. शे = .ग. शे' भ
भ
ग. शे अ
x +
अथ
ख्या ह्यभिन्ना तेन ग.शे इयमपि अभिन्ना भविष्यति, ततः
भ
|ग =
......
अ
Aho! Shrutgyanam
क. ग
भ
X
अ
अ
इयं सं
इयं चा
भिन्ना ततः ग× शे"
इयमपि अभिन्ना सिध्यति ।
अ
एवं सर्वे शेषा ग गुणिताः अहताः शुध्यन्तीति सिध्यति ।
अथ अ, क संख्ये मिथो दृढे तेनान्तिमः शेषो रूपसमस्तद्गुणिता ग
संख्या, अविकृता अहृता शुद्धा भवतीति सिध्यति ।
