________________
१०२]
जैन साहित्य संशोधक
[खंड २
तशत्रु ) ए लीधेली महावीरनी मुलाकात विषे कथन करेलुं छे; तेथी जो के दीर्घनिकायमा 31 जेनो उल्लेख करेलो छे ते ज आ मुलाकात हशे, एम कहेवाने प्रमाणो नथी, तो पण अजातशत्रु महावीरनी मुलाकात लेतो तेनी कल्पना जैन लेखकोने तद्दन अज्ञात न हती ए सिद्ध करवाने पूरता दाखला मळी शके तेम छे.
मज्झिमनिकाय १, पा० ९२ मां, बुद्धे पोताना सगा शाक्यकुमार महानामन्ने राजगृहनी नजीकमां केटलाक निर्ग्रन्थ साधुओसाथे थएली पोतानी वातचीत विषे कहेलुं छे. महावी•रना ते शिष्योए पोताना गुरु सर्वज्ञ, सर्वद्रष्टा वगेरे के एम कही तमनां वखाण को हता
आमां कांई खास विशेष नथी, कारण के सर्वज्ञता ए महावीर तेम ज गोसाल; बुद्ध तेमज देवदत्त सर्वनुं सामान्य लक्षण थई पडयुं हतुं. वळी, पाली आगमोमां बीजा घणा दाखला छे के ज्यां उपर प्रमाणे ज महावीरना शिष्योए पोताना गुरुना सर्वज्ञ तरीके वखाण करेलां छे. तेवी ज रीते मज्झिमनि० २, ३१ मां राजगृहमां सुकुलदायि; तेमां ज २, २१४ मां केटलाक निर्ग्रन्थ साधुओ; अने अंगुत्तर १,२२० मा लिच्छवी कुमार अभय वेसालीमां आनंदनीसाथेवात चीतमा नातपुत्तनां वखाण करे छे. परंतु आ सर्व फकराओमां नातपुत्त, तेनी धर्मभावमाओ तथा तेना अनुयायिओ विष घणी शाततापूर्वक कहेलुं छे, तेथी एम सिद्ध थाय छे के बौद्ध आगमोने यथास्थित रूप आपनाराओने गौतम अने महावीरना जीवनसमयना बौद्धो अने जैनो वच्चेना संबंधनु चोकस ज्ञान हतुं.
वेसालीमां 32 रहेतो सेनापति सीह जे पाछळथी बौद्ध थयो हतो तेना नातपुत्त साथेना समागम बाबतना महावग्ग ६, ३१,१ ना फकराविषे, तथा मज्झिम नि० (१. पा० ३७१) ना प्रसिद्ध उपालिसुत्त विषे प्रो. जेकोबीए से० बु० इ० पु० ४५, पा० १६ मां चर्चा करी छे. एमां विस्तार पूर्वक कहेलं छे के उपाली जे नातपुत्तनो अनुयायी हतो, ते ज्यारे नालन्दामां 33 आ बन्ने गरुओ मळ्या हता त्यारे धार्मिक विचारोमां बुद्धने हराववाने त्यां गयो हतो. परंतु आ प्रयत्ननुं परिणाम उलटुं ज आव्यु, कारण के बुद्धे तेने ज (उपालिने) पोताना शिष्य बनाव्यो. त्यार बाद उपालि पोताने घेर राजगृहमां गयो अने द्वारपालने कां के हवे निर्ग्रन्थोने पेसवा देवा नहि. ज्यारे पाछळथी पोताना शिष्यमंडळ सहित महावीर तेने मळवा आव्या त्यारे उपालिए पोतानो धर्म बदलवानुं कारण कडं अने बुद्धनां वखाण कर्या. तेमां अंते आ शब्दो आवे छे:---
अथ खो निग्गण्ठस्स नातपुत्तस्स भगवतो सक्कारं असहमानस्स तत्थ एव उण्हं लोहितं मुखतो उग्गञ्चीति ।
'पण भगवान बुद्धनां वखाण सहन नहि करी शकवाथी निगंठ नातपुत्सना मुखमांथी उष्ण लोही नीकळी पडयुं.'
31. औपपातिकसूत्रमा कयु छ क कूणिय चम्पामा रहेतो हतो; दीघनिकायमा का छे के उपरोक्त समागम राजगृहमां थयो हतो. उवास . १, ७ मां उमुकित अजातशत्रनी मुलाकात (वी. ए. स्मीथ पोताना हिंदुस्तानना प्राचीन इतिहास, पा. ४१ मां तेनुं अवतरण लीधुं छे.) चंपानो पण उल्लेख करे छे. आ विषे हुं आगळ उपर कहीश.
32. उपरोक्त फकरो अंगुणनिकाय, ४, पा. १८० मां पण आवे छे.
33. उपर आपेला कल्पसू० १२२ ना अवतरणमां महावीरे राजगृहमा तथा नालन्दाना परा (वहिरिका) मां १४ चोमासां गाळ्यां. आ स्थळने जैनो पण प्रख्यात मानता हता; सरखावोः सूत्रकृतांग २,७-से. बु० इ०, पु. ४५, पृ. ४१९.
Aho ! Shrutgyanam