________________
॥ कल्पसूत्र ॥ શ્રી ઋષભદેવનું અષ્ટાપદ પર નિર્વાણ
प्रस्तावना:
કલ્પસૂત્ર શ્રી દશાશ્રુતસ્કન્ધ નામના છેદસૂત્રના “પજ્જોવસણાકપ્પો' (સં. પર્યુષણાકલ્પ) નામનું આઠમું અધ્યયન છે. તે ચૌદ પૂર્વધર શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીની રચના છે. શ્વેતાંબર પરંપરામાં પર્યુષણા
છે. તેમાં શ્રી ઋષભદેવ ભગવાનનું અષ્ટાપદ પર નિર્વાણ વિષયક ઉલ્લેખો પ્રાપ્ત થાય છે. જે અત્રે કલ્પસૂત્રના મૂળ શ્લોક ૧૯૦ અને ૧૯૯ દ્વારા દર્શાવવામાં भाव्य छे. * कौशलिक अर्हत् ऋषभदेव :
तेणं कालेणं तेणं समएणं उसहे अरहा कोसलिए चउ उत्तरासाढे अभीड़ पंचमे होत्था, तंजहा - उत्तरासाढाहिं चुए चइत्ता गब्भं वक्कंते, जाव अभीइणा परिनिव्वुए ॥१९०।।
१९०. उस काल और उस समय कौशलिक अर्हत् ऋषभ के चार (कल्याणक) उत्तराषाढ़ा नक्षत्र में और पाँचवां अभिजित नक्षत्र में इस प्रकार हुए :- कौशलिक अर्हत् ऋषभदेव स्वर्गलोक से च्युत हुए और च्युत होकर गर्भरूप में उत्पन्न हुए, यावत् अभिजित नक्षत्र में निर्वाण को प्राप्त हुए।
190, In that epoch, in those times, four prime events in the life of Arhat Rishabha, the Kosalin, occurred when the moon was in conjunction with the constellation uttarashadha, the fifth occurred when the moon was in conjunction with the constellation abhijit. He descended, was conceived, took birth, became a monk and attained Kevala-gyan, when the moon was in conjuction with the constellation uttarashadha. He breathed his last and attained parinirvana, when the moon was in conjuction with the constellation abhijit.
तेणं कालेणं तेणं समएणं उसभे अरहा कोसलिए वीसं पुव्वसयसहस्साई कुमारवासमझे वसित्ता णं, तेवहिँ पुव्वसयसहस्साई महारायवासमझे वसित्ता णं, तेसीइं पुव्वसयसहस्साई अगारवासमज्झे वसित्ता णं, एगं वाससहस्सं छउमत्थपरियायं पाउणित्ता, (एगं पुव्वसयसहस्सं वाससहस्सूणं केवलिपरियायं पाउणित्ता,) संपुण्णं पुव्वसयसहस्सं सामण्णपरियागं पाउणित्ता, चउरासीई पुव्वसयसहस्साई सव्वाउयं पालइत्ता, खीणे वेयणिज्जाउयनामगोत्ते, इमीसे ओसप्पिणीए सुसमदुसमाए समाए बहुवीइक्कंताए तिहिं
Kalpasutra (Tirthankar Rushabhdev)
Vol. IV Ch. 22-B,
Pg. 1243-1248
Kalpasutra