Jain Vidyache Vividh Aayam Part 05

SR No.: 009845
Original Sutra Author: N/A
Author: Nalini Joshi
Publisher: Nalini Joshi
Publication Year: 2011
Total Pages: 25
Language: Marathi
Classification: Book_Other
File Size: 23 MB

Page 9

होण्याची शक्यता आहे) :- (१) पासय (२) विलेवणविहि (३) गीइया (४) हिरण्णजुत्ति (५) सुवण्णजुत्ति (६) चुण्णजुत्ति (७) वत्थुविज्जा (८) चक्कवूह (९) गरुलवूह (१०) सगडवूह (११) लयाजुद्ध (१२) सुत्तखेड (१३) चक्कलक्खण (१४) धातुपाग
(इ) चार ग्रंथांतील समान ५८ कला घेऊन, ७२ संख्या पुरी करण्यास तीन, दोन व एका ग्रंथात येणाऱ्या कलांतून पुढील १४ कला निवडता येतील (येथेही निवडीबाबत मतभेद होईल) :-(१) हिरण्णजुत्ति (२) सुवण्णजुत्ति (३) चुण्णजुत्ति (४) वत्थुविज्जा (५) लयाजुद्ध (६) सुत्तखेड (७) धातुपाग (८) चम्मलक्खण (९) खंधावारनिवेस (१०) गहचरिय (११) विज्जागम (१२) आससिक्खा (१३) हत्थिसिक्खा (१४) चम्मखेड
वरील चर्चेचा मथितार्थ असा होतो :- चार ग्रंथांतील समान अशा ५८ कला कळल्या तरी उरलेल्या १४ कला ठरविण्याबाबत मतभेद होईल. अशा स्थितीत '७२ कला याच' असे निश्चितपणे सांगणे शक्य होणार नाही, हे उघड आहे. ___ अशा स्थितीतही अभयदेवाच्या म्हणण्याप्रमाणे, ठरवलेल्या ७२ कलांत, बहात्तर सोडून उरलेल्या ३४ कला कशाबशा बसविल्या. उदाहरणार्थ - चुण्णजुत्तिमध्ये गंधजुत्ति (१) जुद्धमध्ये अट्ठिजुद्ध (२) व जुद्धजुद्ध (३) असिलक्खणमध्ये चक्कलक्खण (४) धातुपागमध्ये माणिपाग (५) वत्थुविज्जामध्ये खंधारमाण (६) माणवार (७) खंधावारनिवेस (८) वत्थुनिवेस (९) नगरनिवेस (१०) खंधवार (११) वत्थुमाण (१२) लयाजुद्धमध्ये दंडजुद्ध (१३) जणवायमध्ये जणवय (१४) वट्टखेडमध्ये मुत्ताखेड (१५) चम्मखेड (१६) धम्मखेड (१७) पोक्खरगयमध्ये खुत्ताखेड (१८) गोणलक्खणमध्ये मिंढयलक्खण (१९) तरुणीपडिकम्ममध्ये मधुसित्थ (२०) निज्जीवमध्ये णिद्दाइया (२१) सउणरुयमध्ये सभासा (२२) हयलक्खणमध्ये आससिक्खा (२३) गयलक्खणमध्ये हत्थिसिक्खा (२४) असे केले तरीसुद्धा सममधील पुढील दहा कला कोणत्या अन्य कलांत अंतर्भूत करता येतील हा प्रश्नच आहे. (१) संभव (२) चंदलक्खण (३) सूरचरिय (४) राहुचरिय (५) गहचरिय (६) सोभागकर (७) दोभागकर (८) विज्जागय (९) मंतगय (१०) रहस्सगय.
आता, वर्गीकरण करून ७२ कला ठरवाव्यात, असे म्हटले तरी कलांची संख्या १०६ च रहाणार आणि कलांचेच ७२ वर्ग करून त्यांमध्ये १०६ कला बसवाव्यात असे म्हटले तरी वर्ग म्हणून कोणती कला घ्यावी व तीच का घ्यावी, हा प्रश्न निर्माण होतोच.
अशा स्थितीत ७२ कलांची निश्चिती करणे हे काम सोडून देणेच योग्य वाटते. त्यापेक्षा जैनागमांत आढळणाऱ्या १०६ कलांचे अर्थ जाणून घेणे हेच अनेक दृष्टींनी योग्य वाटते.
कलावाचक शब्दांचे अर्थ
जैनांच्या ज्या चार आगमग्रंथांत कलांच्या सूची आहेत, त्या ग्रंथांवरील प्राचीन टीकाकारांनी त्यांचे स्पष्टीकण दिलेले नाही. याला थोडासा अपवाद अभयदेव हा आहे. समवायांगसूत्रावरील आपल्या टीकेत त्याने लेह, गणिय, रूव, नट्ट, आणि वाइय या शब्दांचे स्पष्टीकरण दिलेले आहे. उरलेल्या कलांच्या बाबतीत, 'इत्यादिक: कलाविभागो लौकिकशास्त्रेभ्य: अवसेय:' (पृ.८३ब) असे म्हणून तो मोकळा होतो. त्यामुळे हे आगमग्रंथ संपादित करणाऱ्या आधुनिक विद्वानांनी दिलेल्या अर्थांकडे आपणांस वळावे लागते. त्याची माहिती अशी :
(अ) डॉ.प.ल.वैद्य आणि श्री.ए.टी.उपाध्ये यांनी स्वतंत्रपणे ‘पएसिकहाणय' संपादित केले आहे. त्यांमध्ये ७२ कलांचे अर्थ इंग्रजी भाषेत आहेत.(आ) समवायांगसूत्रातील काही कलांचे मराठीत वर्गीकरण तसेच स्पष्टीकरण 'पूर्णार्घ्य' ग्रंथात सापडते. (इ) ज्ञाताधर्मकथासूत्राच्या मुद्रित आवृत्तीत कलांचे अर्थ गुजराथी भाषेत आहेत. खेरीज नायाधम्मकहाओमधील कलांचे अर्थ एल्.डी.बार्नेट या पंडिताने आपल्या अंतगडदसाओ' या अन्य जैनागमग्रंथाचा