________________
१८६
न्यायतात्पर्य दौपिका।
कान्तिकत्वात्। यद्यपि प्रतिज्ञाहान्या हेतुहान्यादीनामुपलक्षणवत्प्रतिज्ञान्तरेगा हेत्वन्तरस्याप्युपलक्षणं भवत्यन्यथोदाहरणान्तरादीनामपि पृथगभिधानं प्रसज्येत । तथापि हेवन्तरस्य यत् पृथगभिधानं तत्परार्थानुमानवाक्यस्य साध्यसाधनभावन भेद व्यवेक्षणार्थ तेनोपनयान्तरं निगमनान्तरञ्च प्रतिज्ञान्तरशब्देन उदाहरणान्तरं दूषणान्तरं च हेत्वन्तरेण संग्गृहीतं भवतीत्यर्थः ॥ २१८ ॥ अर्थान्तरमाह।
प्रकृतादर्थांदप्रतिसंबद्धार्थमर्थान्तरमिति ॥ यथोक्तलक्षण पक्षप्रतिपक्षपरिग्रहे हेतुत: साध्यसिद्धौ प्रकृतायां प्रकृतं हेतुं प्रमाणसामर्थ्येन समर्थयितुमसमर्थोऽहमित्यध्यवस्यन्नपि कथामपरित्यजन् वादी यत्रार्थान्तरं ब्रवीति तदर्यान्तरं भवति ॥ २१ ॥ उदाहरति ।
* यथा नित्य: शब्दोऽस्पर्शवत्त्वादिति हेतुः । हेतुश्च हिनोतेहतोस्तुन् प्रत्यये सति वदन्तं पदमित्यादि प्रसक्तानुप्रसक्त्या प्रकृतार्थानुपयोगिशास्त्रान्तरमुपदिशतोऽर्थान्तरं नाम निग्रहस्थानमितीति । __ शब्दस्य नित्यत्व सिद्धेय अस्पर्शवत्वादिति हेतुं प्रागज्ञानात् प्रयुज्य पश्चादनकान्तिकं मत्वा तदोषाच्छादनाय प्रतामुप
------- -----
* 'The Test rends यथा शब्दो नित्यः प्रमेयत्वादिति हेतुः" (Sec
Page
+
Line 17-13).
Aho! Shrutgyanam
