________________
१८८
મધ્યમા
पाठ 33
૫ અલ્પાર્થ આ અ. બીજા નામ સાથે નિત્ય તત્પુરુષ સમાસ पामे छे. ईषत् पिङ्गलः आपिङ्गलः । आङ् अल्पे ३।१।४६
६ प्रादि तत्पुरुष - प्रगत: आचार्य: प्राचार्य: । प्रवृद्धः गुरुः प्रगुरुः । विरुद्धः पक्षः विपक्षः । खट्वामतिक्रान्तः अतिखट्वः। अभिप्रपन्नः मुखम् अभिमुखः । अवक्रुष्टः कोकिलया अवकोकिलः । अनुगतमर्थेन अन्वर्थं नाम । वियुक्तमर्थेन व्यर्थं वचः । उद्युक्तः संग्रामाय उत्संग्रामः । उत्क्रान्तं सूत्रात् उत्सूत्रम् वचः । प्रात्यव-परि-निरादयो गत-क्रान्त- क्रुष्ट - ग्लानक्रान्ताद्यर्थाः प्रथमाद्यन्तैः ३|१|४७
૭ ઉપપદ તત્પુરુષ -
કૃત્પ્રત્યય
कुम्भं करोति कुम्भकारः । तन्तून्वयति तन्तुवायः । पापं हन्ति पापघातो यतिः । (पाठ उह, नियम ४) भारं वहति भारवाहः । द्वारं पालयति द्वारपाल: अ [ अण् ] ङस्युक्तं कृता ३ | १|४९
८ न[ नञ् ]अव्यय, जीभ नाम साथै तत्पुरुष समास पामे छे. न ब्राह्मण: अब्राह्मणः तत्सदृशः क्षत्रियादिः श्रे वर्षा. अशुक्लः तत्सदृशः पीतादिः श्रे वर्षा.
न शुक्लः न धर्मः
अधर्मः
न सित:
तद्विरुद्धः पाप्मा पाप. तद्विरुद्धः कृष्णः अजो. तदन्यः अग्नि सिवाय झे.
न अग्निः
असितः
अनग्निः
अवायुः
न वायुः न वचनम् अवचनम् तदभावः न वीक्षणम् अवीक्षणम् तदभावः नञ् ३।१।५१
तदन्यः वायु सिवाय श्रेई.
वयननी अभाव. वीक्षशनी अभाव.
