Page Text
________________
प्रथमः सर्गः
१०३ भावः । 'विटो लटो वा' इति लटो णलादेशः । न चात्मदृष्टान्तेन अपन्नत्वाद् दुःखितमनुमातुं शक्यते । धीरादिष्वनैान्तिकत्वादित्याशयेनाह चित्तवृत्तयो विचित्ररूपा धीराधीराद्यनेकप्रकाराः खलु । किन्तु पर मुकृतं भवदापदं विचिन्तयन्त्या भावयन्त्या मम चेतश्चित्तम् । आधयो मनोव्यथाः 'उपसर्ग घोः किः' इति किप्रत्ययः । प्रसभं प्रमुह्य रुजन्ति भञ्जन्ति । 'रुजो भङ्गे' इति धातोर्लट् । पश्यतमपि दुःसहा दुःखजननी त्रद्विपत्तिरनुभवितारं त्वां न विकरोतीति महचित्रमित्यर्थः । चेत इति । 'रुजार्थानां भाववचनानामज्वरेः' इति पष्ठी न भवति । तत्र शेषाधिकारात् शेषत्वस्य विवचित्वादिति ||३७||
पुराधिरूढः शयनं महाधनं विवोध्यले यः स्तुतिगीतिमङ्गलैः । अददर्भामधिशय्य स स्थलों जहासि निद्रामशिवैः शिवारुतैः ॥३८॥
अ०
- पुरा महाधनं शयनम् अधिरूढः यः स्तुतिगीतिमङ्गलैः विबोध्यसे सः अदभ्रदर्भा स्थलीम् अधिशय्य अशिवैः शिवारुतैः निद्रां नहासि ।
1
श० -- पुरा = पहले, पूर्वकाल में, अपने शासन काल में | महावनं = बहुमूल्य | शयनम् = = शय्या ( पर्यङ्क) पर । अधिरूढः = आरूढ हुए, शयन करते हुए, सोये हुए | यः = जो ( आप युधिष्ठिर) । स्तुतिगीतिमङ्गलेः = स्तुति (प्रशंसापरक वर्णन ) तथा गीति ( गायन ) रूप माङ्गलिफ शब्दों ( मङ्गल ध्वनियाँ ) से अथवा स्तोत्रगान (न्तुतिगान ) रूप माङ्गलिक शब्दों से । विबोध्यसे = नगाये जाते थे | सः = वही (आप) । अभ्रदर्भा = बहुत ( प्रचुर, अदभ्र ) कुश (दर्भ) वाली, बहुत कुशों से परिव्शन ( भरी हुई ) । स्थलांम् = अपरिष्कृत भूमि पर । अधिशय्य = सोकर, शयन करके । अशिवैः = अशुभ, अमङ्गल - सूचक, अकल्याणकर, अभद्र । शिवारुतैः = शृगालियों (सियारिनियों) के शब्दों (बोलियों ) के द्वारा । निद्रां जहासि = नींद को त्यागते ( छं इते ) हो, निद्रा का परित्याग करते हो, जागते हो ।
1
अनु० - पहले ( अपने शासन काल में ) बहुमूल्य शभ्या पर सोये हुए जो ( आप युधिष्ठिर ) स्तुतिपरक गान रूपी माङ्गलिक शब्दों से जगाये जाते
| SR No. | 009642 |
| Book Title | Kiratarjuniyam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vibhar Mahakavi, Virendra Varma |
| Publisher | Jamuna Pathak Varanasi |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 126 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 81 MB |