Page Text
________________
-देवधर्मपरीक्षा
- ૩૫ केश्याज्ञप्तपूर्वपश्चाद्रमणीयताया इवेति विचारणीयम् । भवान्त
- દેવધર્મોપનિષદ્તેથી તેઓ ઉગ પ્રરૂપણા ન કરે. એવું મહોપાધ્યાયજીએ પ્રતિમાશતકમાં સિદ્ધ કર્યું છે.) તેવા સામાનિકોએ નિશ્ચય કરીને બે જ વસ્તુ આવશ્યક કર્તવ્ય તરીકે કહી છે, તો પછી તે પરલોકમાં ફળ આપનારી કેમ ન થાય ?
આશય એ છે કે સૂર્યાભ દેવે ત્રણે કાળમાં યાવત્ પોતાના ભવના છેડે પણ જે કરણીય હોય તેની જિજ્ઞાસા કરી હતી અને એ કરણીયની કુળ તરીકે પશ્ચાત્ કલ્યાણની ઈચ્છા કરી હતી. જીવનના છેડે જે અનુષ્ઠાનથી ભવિષ્યના કલ્યાણની કામના કરાય, એ તો પરલોકમાં કલ્યાણપ્રાપ્તિ કરવા માટે જ છે એમ જ સમજવું જોઈએ.
જેમકે સૂર્યાભ દેવનો જીવ પૂર્વભવમાં પ્રદેશી રાજા હતો ત્યારે તેને કેશીસ્વામિએ એમ કહ્યું હતું કે “હે પ્રદેશી ! તું પૂર્વે રમણીય થઈને પછી અરમણીય નહીં થતો.” અર્થાત્ તે પૂર્વે અન્યોને દાન આપતો હતો, હવે જો જૈન ધર્મના સ્વીકાર પછી દાન નહીં આપે તો અમને અંતરાયનો દોષ લાગશે અને જિનધર્મની અપભ્રાજના થવાનો પણ પ્રસંગ આવશે માટે એવું તું નહીં કરતો.
અહીં કેશીસ્વામિએ પ્રદેશી રાજાને પૂર્વ-પચ્ચાત્ બંનેમાં રમણીય બની રહેવાનો જે નિર્દેશ કર્યો તેના પાલનથી પ્રદેશી રાજા આમખિક ફળ પણ મેળવવાનો જ છે - ઉભય લોકમાં તેનું ફળ ભોગવવાનો છે.
તેમ પૂર્વે શું કરણીય ? અને પછી શું કરણીય ? એવા સૂર્યાભદેવના પ્રશ્નમાં પણ સમજવું જોઈએ. તેથી ત્રણ કાળમાં યાવત્ ભવના અંતે પણ એવું શું કરણીય છે કે જે ભવિષ્યમાં કલ્યાણકારક થાય ? એવો પ્રશ્ન સૂર્યાભ દેવને થયો. અને આપ્ત એવા સામાનિક દેવોએ તેનો જ જવાબ આપ્યો છે, માટે જિનપ્રતિમાપૂજનાદિનું
-देवधर्मपरीक्षा रार्जितशुभकर्मभोगरूपोचितप्रवृत्तिमात्रेण तच्चरितार्थमात्रोक्तावन्यतीर्थिकमतप्रवेशः । एवं हि तपःसंयमादिकष्टमपि भवान्तरार्जितकर्मभोगसाधनमात्रमिति वदन् बौद्धदुर्दुरूढ एव । विजये
- દેવધર્મોપનિષદ્ આમુખિક ફળ સિદ્ધ થાય છે.
પૂર્વપક્ષ - જુઓ, અમે તમને બીજી રીતે સંગતિ કરી આપીએ. અહીં કલ્યાણહેતુતા પરલોકસંબંધી નહીં સમજવાની. આ તો સૂર્યાભ દેવને પૂર્વભવમાં ઉપાર્જિત શુભ કર્મના ભોગરૂપ ઉચિત પ્રવૃત્તિરૂપ કરણીય શું છે ? એવો જ પ્રશ્ન થયો હતો. અર્થાત્ - હવે હું એવું શું કરું કે જેનાથી હું મારા પૂર્વકૃત પુણ્યનો ભોગવટો કરી શકું ? આ જ પ્રશ્ન સૂર્યાભ દેવને થયો હતો. હવે એ કરણીયને લઈને તમારે પરલોક સુધીની લાંબી લાંબી કલ્પનાઓ કરવાની કોઈ જરૂર નથી. એ સંકલ આદિની કથા આટલામાં જ સમાપ્ત થઈ જાય છે.
ઉત્તરપક્ષ - જો આવું કહેશો તો તમારો અભ્યતીર્થિકોના મતમાં પ્રવેશ થઈ જશે. કારણકે અમુક અન્ય તીર્થિકો એવું માને છે કે જે આરાધના કરો એ પણ પૂર્વકૃત તથાવિધ કર્મના ઉદયરૂપ જ છે. એ કર્મ એ જ રીતે ભોગવાઈ શકે તેવું હતું. અને એ રીતે જ ભોગવાઈ જાય છે. આરાધનાનું કશું ફળ મળતું નથી. હા, એ કર્મ ભોગવાઈ ગયું એટલું ફળ માની શકાય, બાકી પરલોકમાં તેનાથી સુખ મળે છે, તેવી વાતો કાલ્પનિક જ છે.
બોલો, જવું છે તમારે એમના મતમાં ? અરે, આ રીતે તો જે એમ કહે છે કે તપ- સંયમ વગેરે કષ્ટ પણ ભવાંતરાજિત કર્મને ભોગવવાનું સાધન જ છે. પૂર્વે કોઈએ અશાતા વેદનીય કર્મને બાંધ્યું, અને એ એને ઉપવાસ દ્વારા ભોગવાઈ ગયું. એ સિવાય તપ-સંયમનું કાંઈ ફળ નહીં. આ કોઈ સાધના નથી, બલ્ક કર્મોદય જ છે - એ
| SR No. | 009611 |
| Book Title | Dev Dharma Pariksha |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | |
| Publisher | Jinshasan Aradhana Trust |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 58 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Religion |
| File Size | 632 KB |