Page Text
________________
૧૪
-
-દેવધર્મપરીક્ષા — – ૧૩ आसणपदाणेति वा गतस्स पच्चुग्गच्छणता आगच्छंतस्स पज्जुवासणता गच्छंतस्स पडिसंसाहणता ? णो इणढे समढे । अत्थि णं भंते असुरकुमाराणं सक्कारेति जाव पडिसंसाहणता ? हंता अस्थि एवं जाव थणियकुमाराणं” इत्यत्राभ्युत्थानादिकं नैरयिकाणां निषिद्धं देवानां चोक्तं तच्च साध्वादिगोचरं तपोविशेष एव भविष्यति शुश्रूषाविनयरूपत्वेन तस्य पञ्चविंशतितमशतकेऽष्टमोद्देशे प्रति
- દેવધર્મોપનિષ- ગૌરવપાત્ર વ્યક્તિ બીજે જાય, ત્યારે તેમને આશ્રીને આસન પણ તે રસ્થાને લઈ જવું, તેઓ આવતા હોય ત્યારે અભિમુખ જવું. સ્થિત હોય ત્યારે પર્યાપાસના કરવી અને જતાં હોય ત્યારે વળાવવા જવું - આ સર્વ કરે છે ? અર્થાતુ નરકના જીવો આવા પ્રકારનો વિનય ધરાવે છે ? ગૌતમ ! આ અર્થ બરાબર નથી. કારણ કે નરકના જીવો સતત દુઃખી હોવાથી તેમને આવો વિનય હોતો નથી.
હે ભગવંત ! અસુરકુમારોને સત્કાર વગેરે સાવત્ વળાવવા જવું – એવો વિનય હોય છે. હા ગૌતમ ! હોય છે. આ રીતે સ્વનિતકુમારો સુધી સમજવું.
આ રીતે અહીં નરકના જીવોના અભ્યત્થાન વગેરેનો નિષેધ કર્યો અને દેવોમાં અભ્યત્થાન વગેરે વિનય હોય છે, એમ કહ્યું, તે સાધુ વગેરેના વિષયક તપોવિશેષ જ હોઈ શકે. અર્થાત્ દેવો સાધુઓને જોઈને અભ્યત્થાન વગેરે કરે એ સ્વરૂપ વિનય એ આત્યંતર તપ છે.
પૂર્વપક્ષ - અરે, દેવો અમ્યુત્થાન માત્ર કરે તેને વિનય કેવી રીતે કહેવાય ?
ઉત્તરપક્ષ - જુઓ અભ્યત્યાન કરવું એ પણ વિનય છે. કારણકે શ્રીભગવતીસૂત્રના ૨૫મા શતકના અષ્ટમ ઉદ્દેશમાં કહ્યું છે કે ૧. વા-1-6 - સધ્યાયો |
- દેવધર્મપરીક્ષા - पादनादित्ययमपि व्यवहारविनयक्रियारूपो विशेषः सम्यग्दृष्टिदेवानां कुतो मनसि जायते ।।८।। अन्यान्यपि सम्यग्दृशां देवानां सम्यक्त्वधर्मोद्योतकानि बहून्यक्षराणि दृश्यन्ते । तथोक्तं सनत्कुमारेन्द्रमाश्रित्य तृतीयशतके प्रथमोद्देशके - “सणंकुमारे णं भंते देविंदे देवराया किं भवसिद्धए अभवसिद्धिए सम्मदिट्ठी मिच्छादिट्ठी परित्तसंसारए अणंतसंसारए सुलभबोहिए दुल्लभबोहिए आराहए विराहए चरिमे अचरिमे ? गोयमा ! सणंकुमारे णं देविंदे देवराया भवसिद्धिए एवं सम० परि० सुलभ० आरा० चरि०
- દેવધર્મોપનિષદ્ અભ્યત્થાન વગેરે શુશ્રુષાવિનયરૂપ છે.
તો હવે વિચારો કે આ પણ જે વ્યાવહારિક વિનયપ્રિયારૂપી જે વિશેષ છે તે સમ્યગ્દષ્ટિ દેવોના મનમાં કેવી રીતે થાય છે. અર્થાત્ જો દેવો સર્વથા નારક સમાન જ હોય, ધર્મરહિત જ હોય તો આવો આત્યંતરત પધર્મરૂપ વિનય તેમનામાં સંભવી જ ન શકે.
અન્ય પણ સમ્યગ્દષ્ટિદેવોના સમ્યક્વરૂપ ધર્મનું પ્રકાશન કરનારા ઘણા શાસ્ત્રવચનો જોવા મળે છે. જેમ કે શ્રીભગવતીસૂત્રના તૃતીય શતકના પ્રથમ ઉદ્દેશકમાં કહ્યું છે - હે ભગવંત ! દેવેન્દ્ર, દેવરાજા એવા જે સનસ્કુમાર છે, તે ભવ્ય છે કે અભવ્ય છે ? સમ્યગ્દષ્ટિ છે કે મિથ્યાષ્ટિ છે ? પરિત્તસંસારી છે કે અનંત સંસારી છે ? સુલભબોધિ છે કે દુર્લભ બોધિ છે ? આરાધક છે કે વિરાધક છે ? ચરમ - જેમને હવે છેલ્લો એક જ ભવ કરવાનો છે તેવા છે કે અચરમ છે ? ગૌતમ ! જે દેવેન્દ્ર દેવરાજા સનકુમાર છે તે ભવ્ય છે, અભવ્ય નથી. એ રીતે સમ્યગ્દષ્ટિ છે, પરિસંસારી છે, (પરિમિત સંસારવાળા છે,) સુલભબોધિ છે, આરાધક છે, ચરમ છે એ રીતે સર્વમાં પ્રશસ્ત ઉત્તરો સમજવા. ૧. --૫ - નાનીયત |
| SR No. | 009611 |
| Book Title | Dev Dharma Pariksha |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | |
| Publisher | Jinshasan Aradhana Trust |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 58 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Religion |
| File Size | 632 KB |