Page Text
________________
किरातार्जुनीयम्
496
घानंं यस्मिन् पदे तस्मात् । यद्वा कथाप्रसङ्गे इनारच ते जनाश्चेत्येकं पदम् । ‘अनुस्मृताखण्डलसूनुविक्रमः स्मृतार्जुनपराक्रमः सन् दुःसहान्मन्त्रपदान्मन्त्रशब्दात् स्मारकाद्धेतोः । आखण्डलसूनुरिन्द्रानुजः । उपेन्द्रो विष्णुरिति यावत् । सूनुः पुत्रेऽनुजे रवौ' इति विश्वः । तस्य विः पक्षी गरुड इत्यर्थः । तस्य क्रमः पादविक्षेपः । सोऽनुस्मृतो येन स तथोक्तः । स्मृतगरुडमहिमा । उरग इव नताननः सन् । व्यथते दुःखायते । 'पीडा बाधा व्यथा दुःखम् इत्यमरः । अत्युत्कटभयदोषादिविकारा दुर्वारा इति भावः । 'सर्वतो जयमन्विच्छेत् पुत्रा'दिच्छेत् पराजयम्' इति न्यायादर्जुनोत्कर्षकथनं युधिष्टिरस्य भूषणमेवेति सर्वमवदातम् || २४ ॥
तदाशु कर्तुं त्वयि जिह्ममुद्यते विधोयतां तत्र विधेयमुत्तरम् । परप्रणीतानि वचांसि चिन्वतां प्रवृत्तिसाराः खलु मादृशां गिरः ||२५||
अ०—तत् त्वयि जिह्मं कर्तुम् उद्यते तत्र विधेयम् उत्तरम् आशु विधीयताम् । परप्रणीतानि वचांसि चिन्वतां मादृशां गिरः प्रवृत्तिसाराः खलु ।
त्वयि = तुम्हारे ( युधिष्ठिर के ) विषय
कर्तुम् उद्यते = करने के लिए उद्यत दुर्योधन के विषय में, उस दुर्योधन के
श० -तत् = अतः, इसलिए | जिह्यं = कपट तत्र = वहाँ, उस
|
=
में, तुम्हारे प्रति । ( तत्पर, तैयार ) । प्रति । विधेयम् = करने योग्य, उचित । उत्तरम् = प्रतिक्रिया, प्रतीकार, उपाय । आशु = शीघ्र । विधीयताम् = करो, कीजिए । परप्रणीतानि दूसरों के द्वारा कहे गए | वचांसि = वचनों को, कथनों को । चिन्तवां = संचित ( एकत्रित इकट्ठा, चयन ) करने वाले । मादृशां मुझ जैसे (गुप्तचरों, संदेश हरण करने वालों ) की । गिरः = वाणी, वचन, कथन । प्रवृत्तिसाराः = प्रवृत्ति ( वार्ता, वृतान्त, समाचार ) ही है सार ( तत्त्व ) जिसमें ऐसी ( यह गिरः - वाणी का विशेषण है ) ।
=
=
अनु० - इसलिए तुम्हारे प्रति कपट करने में तत्पर ( अर्थात् तुम्हारा विनाश ‘फरने में लगे हुए) उस दुर्योधन के प्रति समुचित प्रतीकार शीघ्र कीजिए । दूसरों
| SR No. | 009565 |
| Book Title | Kiratarjuniyam |
| Original Sutra Author | Mardi Mahakavi |
| Author | Virendrakumar Sharma |
| Publisher | Jamuna Pathak Varanasi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 126 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 83 MB |