________________
सूत्रस्थान - अ० ४..
चतुर्थोऽध्यायः ।
अथातः षड्विरेचनशताश्रितीयमध्यायं व्याख्यास्याम इति हस्माह भगवानात्रेयः ।
(३५)
अब हम षडूविरेचनशताश्रितीय अध्यायका कथन करेंगे ऐसा भगवान् आत्रेय कहने लगे ।
1
अध्यायभर के विषय । इहखलुषविरेचनशतानिभवन्ति । षड्विरेचनाश्रयाः। पंचकषायशतानि | पंचकषाययोनयः । पञ्चविधंकषायकल्पनम् । पञ्चाशन्महाकषायांइतिसंग्रहः ॥ १ ॥
इस ग्रंथ में ६०० योग विरेचनके हैं । उन छः सौ विरेचनोंको ६ स्थानों में आमयोभूत माना है और ५०० क्वाथ तथा ५ क्वाथोंके कारण पांचप्रकारकी काथोंको कल्पना, पचास ९० महाकषाय, यह संग्रह इस अध्यायमें वर्णन किया है ॥ १ पविरेचनशतानीतियदुक्तं तदिह संग्रहेणोदाहृत्यविस्तरेणकल्पोपनिषदिव्याख्यास्यामः ॥ २ ॥
जो ६०० विरेचन इस अध्यायमें कहें इनको संक्षेपसे यहां कहकर आगे 'कल्पस्थान में विशेषतासे वर्णन करेंगे ॥ २ ॥ .
योगकल्पना | त्रयस्त्रिंशद्योगशतंप्रणीत फलेष्वेकोनचत्वारिंशज्जीमूतकेषु योगाः ॥ पञ्चचत्वारिंशदिक्ष्वाकुषुधामार्गवः । षष्टिधाभवति योगयुक्तः ॥ ३ ॥ कुटजस्त्वष्टादशधायोगमेतिकृतवेधनंषष्टिधाभवतियोगयुक्तम् । श्यामात्रिवृद्योगशतंप्रणीतंदशापरे चान्त्रभवन्तियोगाः ॥ ४ ॥ चतुरंगुलोद्वादशधायोगमेतिलोधं. विधौषोडशयोगयुक्तम् । महावृक्षोभवतिविंशतियोगयुक्तः एकोनचत्वारिंशत्लमलाशंखिन्योयोगाः ॥ ५ ॥ अष्टाचत्वारिंशद्दन्तीद्रवन्त्योरितिषविरेचनशतानि ॥ ६ ॥ .
1
/