________________
(२७८) चरकसंहिता-भा० टी०। जलकीआकी चर्वी अहितकारी होतीहै । विष्किर पक्षियोंमें चिडियाकी चर्बी, शाखा पत्र खानेवाले जानवरोम हाथीकी चर्वी निंदनीय होतीहै । कंदोंमें पकीहुई मूली, फलाम कटहर, ईखके पदाथाम खांडित अहितकारी होताहै। इस प्रकार स्वभावसे ही अहितकारी द्रव्योंका वर्णन किया गया है ॥ ३६ ॥
हिताहित द्रव्योंमें प्रधानांका वर्णन ।। हिताहितावयवानामाहारविकाराणाम्, अतोभूयःकौषधानां प्राधान्यतः ॥ सानुवन्धानिद्रव्याणिअनुव्याख्यास्यामः । तद्यथा- अन्नवृत्तिकराणांश्रेष्ठम् । उदकमाश्वासकराणां,सुरा श्रमहराणां, क्षीरंजीवनीयानां,मांसंबृहणीयानां,रसस्तर्पणीयानां, लवणमन्नद्रव्यरुचिकराणामम्लंहृद्यानां, कुक्कुटोवल्यानां, नकरतोवृष्याणां मधुश्लेष्मपित्तप्रशमनानां, सर्पितिपित्तशमनानां, तैलंवातश्लेष्मप्रशमनानां वमनंश्लेष्महराणां विरेचनंपित्तहराणां,वस्तिर्वातहराणां,स्वेदोमार्दवकराणां, व्यायामःस्थैर्यकराणां, क्षारःपुंस्त्वोपघातिनां, तिन्दुकमन्नद्रव्यरुचिकराणामामकपित्थमकंठयानामाविकंसर्पिरहृद्यानासजाक्षीरंशोपन्नस्तन्यसात्म्यरक्तसांग्राहिकरक्तपित्तप्रशमनानामविक्षीरंश्लेप्मपित्तोपचयकराणां,महिषीक्षीरस्वनजननानां, मन्दकंदध्याभिष्यन्दकराणांगवेधकान्नकर्षणीयानामुद्दालकानविलक्षणीयानामिक्षुर्मूत्रजननानां,यवाःपुरीपजननानां,जाम्बवंवातजननानां, शकुल्याश्लेप्मपित्तजननानां, कुलत्थाअम्लपित्तजननानां,मापाःश्लेप्मपित्तजननानां, मदनफलंवमनास्थापनानुवासनोपयोगिनां, निवृत्सुखविरेचनानांचतुरङ्गलंमृदुविरेचनानां,स्नुक्पयस्तीक्ष्णविरेचनानां, प्रत्यवपुप्पीशिरोविरंचनानां,विडझंक्रिमिन्नानां,शिरीपोविपनानां, रखदिरःकुटनानां, राम्नावातहराणामामलकंवयःस्थापनानां, हरीतकीपथ्यानामेरण्डमूलंग्यवातहराणां,पिप्पलीमूलंदीपनी