________________
द्वितीयोऽधिकारः
[ २२१ त्युक्ते सत्यवचनोऽहं राक्षसः । भवानपि बात्मानं वदतु । तस्यांप्रहे अर्धरात्री चौरेणोक्तं प्रान्मम हतुं देहि । राक्षसोऽप्याहेत्थं प्राग्मम भक्षयितुं देहि । ततश्नोरेणोक्तं-प्रतिशब्देन यदि कभित् बुभ्यति सदा महान् अनर्थो भविष्यति, आरम्भोऽप्यावयोनिष्फलो भविष्यति । इत्थं तबो विवरतो.]र्विप्रः प्रतिबुद्धः । चौरोऽप्याह-भो ! त्वामयं भक्षयितुमिच्छति राक्षसः । राक्षस माह-चौरोऽयं गोयुगं ते हर्तुमिच्छति । एवं श्रुत्वा शय्या मुक्त्वा विप्रोऽवहितो भूत्वा मन्त्रं स्मरन् स्मितः । द्वावपि विफलौ गतौ । अतः शात्रवोऽपि० । इति विवदन्तः शत्रवो मिथो विनयन्ति-चौरराक्षसाविव ॥४१०||
[41] अथ परमर्मदोषे वल्मीकस्थोदरस्थाहिसम्बन्धः । परस्परस्य मर्माणि, ये न रक्षन्ति जन्तवः ।
त एव निधनं यान्ति, वरमीकोदरसर्पवत् ॥१|| सोनीमहने नगरे देवशक्तिनामा राजा । तस्य पुत्रो जठरस्थवल्मीकाश्रयेण प्रतिदिनं सीयते । अथासौ निदादेशान्तरं गतः क्वापि नगरे भिक्षया कालं यापयति ।
अय तत्र नगरे बलिराजस्म द्वे पुग्यौ यौवनस्थे स्तः । राजा पृष्टं-कस्य भाग्येन सौम्यं ! वृद्धयोक्तं तव । लन्योक्तं-स्वकर्मणा । राजा रुष्टेन तस्य राजपुत्रस्य दत्ता, सा तं लात्वा देशान्तरे निर्गता क्वापि सर:समीपे तं मुक्त्वा भोजनाय प्रामे गता । लास्वाऽन्नं यावदायाति तावर्सः प्रसुप्तस्य मुखात्सो वातपानार्थ निर्गतः । तत्रैव वल्मीकेऽपरसो निष्कम्य तथैवासीत् । बल्मीकस्थेन सयेणोक्तं-भो दुरात्मन् ! कथं सर्वाङ्गसुन्दरं राजपुत्रं कदर्थयसि । मुखस्थोऽब्रवीत्-भो दुरात्मन् ! कथमिदं हाटकपूर्ण कलशयुगलं वल्मीकमध्ये क्षिप्त्वा स्थित इत्येवं परस्परं मर्माणयुद्घाटितवन्तौ तौ । पुनर्वल्मीकस्थोऽहिरब्रवीत्-भोः । किं कोऽपि भेषजमिदं न जानाति जिह्वयाल्लिकोपायेन भवानपि विनाशमुपयाति । अथोदरस्थोऽब्रवीत्-तवापि तप्ततेलप्रयोगेण मरणं भवति । सा राजकम्या वृक्षान्तरिता तयोरुक्तीः श्रुत्वा तथैवानुष्ठितवती स्वपति नीरोगं विधाय. निधिं च लात्वा पितृपुरे गता। पित्रार्चिता च स्वभाग्यात्सुखिताऽभूत् । अतः परस्प० ।।
इति परमर्मदोषे वल्मीकस्थोदरस्थाहिसम्बंधः ॥४११॥ [412] अथ नीवश्यतायां नन्दभूपवररुचिमन्त्रिसंबंधः । न किं कुर्यान किं दद्यात् , स्वीभिरभ्यर्थितो नरः ।
अनश्वा यत्र हेषन्ते, शिरः पर्वणि मुण्डितम् ॥१॥ नन्दो नाम राजा! तस्य सचिवो वररुचिः। तयो पल्योमिथः प्रीतिः। संमुखगवाक्षस्थया मन्त्रिपल्योक्तं-अहं प्रधाना एकपत्नीत्वात् । राजपन्योक्तं-एवं चेत् त्वं पतिमश्ववत् देष
"Aho Shrutgyanam"