________________
ਸੁਗੰਧ ਵਾਲਾ (2) ਦੁਰਗੰਧ ਵਾਲਾ। 17।
ਜੋ ਪੁਦਗਲ ਰਸ ਵਾਲਾ ਹੈ ਉਹ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ (1) ਤਿੱਖਾ (2) ਕੌੜਾ (3) ਕਸੈਲਾ (4) ਖੱਟਾ (5) ਮਿੱਠਾ!
ਜੋ ਪੁਦਰਾਲ ਸਪਰਸ਼ ਵਾਲਾ ਹੈ ਉਹ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ (1) ਕਰਕਸ਼ ਖੁਰਦਰਾ) (2) ਮਿੱਠਾ (3) ਭਾਰਾ (4) ਹਲਕਾ। 19।
(5) ਠੰਢਾ (6) ਗਰਮ (7) ਚਿਕਣਾ (8) ਰੁੱਖਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਹ ਸਪਰਸ਼ ਵਾਲੇ ਪੁਦਰਾਲ ਆਖੇ ਗਏ ਹਨ। 20 |
ਜੋ ਪੁਦਰਾਲ ਸੰਸਥਾਨ (ਆਕਾਰ) ਵਾਲਾ ਹੈ ਉਹ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ (1) ਪਰਮੰਡਲ (2) ਘੇਰਾ (3) ਤਿਕੋਨ (4) ਚਤੁਰਭੁਜ (5) ਆਯਤ। 21 1
ਜੋ ਪੁਗਲ ਕਾਲਾ ਹੈ ਉਹ ਗੰਧ, ਰਸ, ਸਪਰਸ਼ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਨ ਪੱਖੋਂ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 22। | ਗਾਥਾ 23 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 46 ਤੱਕ ਅਰਥ ਸਮਾਨ ਹੀ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਾਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਾਲਾ, ਨੀਲਾ, ਲਾਲ, ਪੀਲਾ, ਸਫੈਦ ਸੁਗੰਧਿਤ (ਖੁਸ਼ਬੂ ਵਾਲਾ), ਬਦਬੂ ਵਾਲਾ, ਤਿੱਖਾ, ਕੌੜਾ, ਕਸੈਲ, ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਤੇ ਮਿੱਠੇ ਸਵਾਦ ਵਾਲਾ, ਕਠੋਰ, ਕੋਮਲ, ਭਾਰੀ, ਹਲਕਾ, ਠੰਢਾ, ਗਰਮ, ਚਿਕਣੀ, ਰੁੱਖੀ, ਛੋਹ ਵਾਲਾ, ਪਰਮੰਡਲ, ਘੇਰਾ, ਤਿਕੋਨ, ਚਤੁਰਭੁਜ, ਆਯਤ ਆਦਿ ਵਾਲਾ ਪੁਦਗਲ ਗੰਧ, ਰਸ, ਸਪਰਸ਼ ਤੇ ਸੰਸਥਾਨ ਪੱਖੋਂ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਲੋਕ 32 ਵਿਚ ਰਸ ਪੱਖੋਂ ਪੁਦਗਲ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ।461
ਇਹ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਅਜੀਵ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ ਹੁਣ ਜੀਵ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਾਂਗਾ! 471 | ਜੀਵ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ (1) ਸੰਸਾਰੀ (2) ਸਿੱਧ। ਸਿੱਧ ਅਨੇਕਾਂ
440