________________
ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ) ਦੇ ਬਾਰੇ ਤਿੰਨ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। (1) ਕਸ਼ਾਏ ਤੇ ਯੋਗ (2) ਮਿਥਿਆਤਵ, ਅਵਰਤ ਕਸ਼ਾਏ ਤੇ ਯੋਗ (3) ਤੀਸਰੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਮਾਦ (ਗਫ਼ਲਤ) ਸਮੇਤ ਪੰਜ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਕਰਮ ਬੰਧ ਦਾ ਕਾਰਨ ਮੰਨਦੀ ਹੈ।
ਜੀਵ ਚੇਤਨ ਹੈ ਪਰ ਪੁਦਗਲ ਅਚੇਤਨ। ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਸਿੱਧਾ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ। ਜੀਵ ਲੇਸ਼ਿਆ ਰਾਹੀਂ ਖੁਦਗਲਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਾ ਵਿਚ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਸ਼ੁਭ ਕਰਮਾਂ ਵਿਚ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਚੰਗੇ ਪੁਦਗਲ ਆਤਮਾ ਨਾਲ ਚਿੰਬੜਦੇ ਨ। ਜਦੋਂ ਮਾੜੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸ਼ੁਭ ਪੁਦਗਲ ਆਤਮਾ ਨਾਲ ਚਿੰਬੜਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਪਾਪ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਾਪ ਪੁੰਨ ਅੱਠ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡੇ ਗਏ ਹਨ :
(1)
ਗਿਆਨਾਵਰਨੀਆ : ਇਸ ਕਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਗਿਆਨ ਤੇ ਪਰਦਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਪ ਕਰਮ ਹੈ। ਜਾਨਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੀਵ ਅਗਿਆਨਤਾ ਕਾਰਨ ਪਾਪ ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਆਤਮਾ ਤੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਪਰਦਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਗਿਆਨਾਵਰਨੀਆ ਕਰਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਜੋ ਕਰਮ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਢਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
(2) ਦਰਸ਼ਨਾਵਰਨੀਆ : ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਪੁਦਗਲ ਨਾਲ ਆਤਮਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ (ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਠੀਕ ਵੇਖਣਾ) ਤੇ ਪਰਦਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਦਰਬਾਨ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਹ ਕਰਮ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖਣ ਵਾਲੀ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
(1) ਚਕਸ਼ੂ ਦਰਸ਼ਨ (2) ਅਚਕਸ਼ੂ ਦਰਸ਼ਨ (3) ਅਵੱਧੀ ਦਰਸ਼ਨ
395