________________
ਉਪਦੇਸ਼ ਰਤਨ ਕੌਸ਼
ਨੂੰ ਦੂਸਰੇ ਦੀ ਆਤਮਾ ਦੇ ਤੁਲ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਜੀਵ ਵਿਚ ਅਹਿੰਸਾ
ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਜਾਗਦੀ ਹੈ, ਰਹਿਮ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਖਿਮਾ ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅਹਿੰਸਾ ਦਾ ਰਾਹੀ ਨਾ ਤਾਂ ਝੂਠ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ
ਵਿਭਚਾਰ ਅਤੇ ਸੰਪਤੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ, 'ਨਹੀਂ ਫਸਦਾ। ਜੀਵ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮਾਨ
ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੱਖੋਂ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚ
ਸਕਦਾ।
ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਹਮਦਰਦੀ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਜਿਹਾ ਜੀਵ ਹੀ
ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਤਮਾ ਦੀ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਜੀਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਹਮਦਰਦੀ, ਸਹਿਨਸ਼ੀਲਤਾ, ਭਾਈਚਾਰਾ,
ਰਹਿਮ, ਨਿਸਵਾਰਥ ਪ੍ਰੇਮ, ਸਵਾਰਥ ਦਾ ਤਿਆਗ। ਇਹ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਧਾਰਕ
ਹੀ ਆਪਣੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਮਨ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ
ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਨਤਾ ਭਾਵ ਨਾਲ ਜੀਵ
ਗਿਆਨ, ਦਰਸ਼ਨ ਚਾਰਿੱਤਰ ਦੀ ਸੱਚੀ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ
ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲਾ ਮਹਾਵਰਤਾਂ ਜਾਂ ਅਨੁਵਰਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਾਧੂ ਧਰਮ ਜਾਂ
ਹਿਸਥ
ਧਰਮ ਅੰਗੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਰਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਜੀਵ ਆਤਮ
ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।
ਤੀਸਰੀ ਗੱਲ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵ ਨੂੰ ਰਾਗ ਅਤੇ
ਦਵੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਰਾਗ ਤੋਂ ਭਾਵ ਚੰਗੇ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਾਵ ਹੈ, ਦਵੇ
33
