________________
ਉਪਦੇਸ਼ ਰਤਨ ਕੋਸ਼ ਸ਼ਲੋਕ 8-9 :ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਜਿਉਂਦੇ ਰਹੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਿੰਨਤ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਨਾ ਕਰੋ। ਕਿਸੇ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਦੇਵੇ, ਕਿਸੇ ਜੀਵ ਪ੍ਰਤੀ ਘਟੀਆ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਾ ਕਰੋ। ਆਪਣੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਨਾ ਕਰੋ, ਭੈੜੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਨਾ ਕਰੋ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾ ਹੱਸੋ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਜੀਵ -ਨੂੰ ਵਡੱਪਣ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਟੀਕਾ :
ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਘੁੰਮਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜਾ
ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਮਿਲੇ ?
ਸ਼ਾਸਤਰਕਾਰ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਕਰਨ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਦੀਨ-ਦੁਖੀ ਦੂਸਰੇ ਜੀਵ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਬੇਨਤੀ ਨੂੰ ਮੰਨ ਲਵੇ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਆਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਸ਼ਾਸਤਰਕਾਰ ਜੀਵ ਨੂੰ ਆਤਮ ਸੰਸਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਭੈੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਭੈੜਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਗਿਆਨੀ ਜੀਵ ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਨ ਨਾ ਤਾਂ ਹਸਦਾ ਹੈ ਨਾ ਰੋਂਦਾ ਹੈ। ਗਿਆਨੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਮਤਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਾਰਕ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਸਲੋਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਸਤਰਕਾਰ ਨੇ
ਸੱਚੇ ਮਾਰਗ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਆਖਿਆ ਹੈ :
11
