________________
ਦੂਸਰਾ ਕਿਆ ਸਥਾਨ ਅਧਿਐਨ
ਗਨਧਰ ਸ੍ਰੀ ਸੁਧਰਮਾ ਸਵਾਮੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਜੰਬੂ ਸਵਾਮੀ, ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ) ਹੇ ਆਯੁਸ਼ਮਾਨ ! ਮੈਂ ਉਸ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਤੋਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਕਿਰਿਆ ਸਥਾਨ ਨਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਉਸਦਾ ਅਰਥ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ “ਇਸ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਥਾਨ ਹੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਆਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਕ ਧਰਮ ਸਥਾਨ ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਅਧਰਮ ਸਥਾਨ ਜਾਂ ਇਕ ਉਪਸ਼ਾਂਤ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਅਨਉਪਸ਼ਾਂਤ ਸਥਾਨ ।
ਇਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਧਰਮ ਸਥਾਨ ਦਾ ਅਰਥ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ “ਇਸ ਲੋਕ ਵਿਚ ਪੂਰਵ ਆਦਿ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਤੇ ਉਪ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਕੋਈ ਆਰਿਆ ਹੈ ਕੋਈ ਅਨਾਰਿਆ ਹੈ, ਕਈ ਉਚੇ ਗੋਤ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਨੀਵੇਂ ਗੋਤ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਲੰਬਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਛੋਟਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਸੁੰਦਰ ਹੈ, ਕੋਈ ਅਸੁੰਦਰ) ਵਾਲਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਸਰੂਪ ਹੈ, ਕੋਈ ਰੂਪ ਹੈ । | ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਆਖੇ ਗਏ, ਅਨੁਸਾਰ, ਪਾਪ ਕਰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਵਿਕਲਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਨਾਰਕੀ, ਪਸ਼ੂ, ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਦੇਵਤੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਝਦਾਰ ਜੀਵ ਹਨ ਉਹ ਸੁੱਖ-ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤੇਰਹਾ ਕਿਆ ਸਥਾਨ (ਪਰਵਿਰਤੀ ਦਾ ਕਾਰਣ) ਤੀਰਥੰਕਰ ਸ੍ਰੀ ਅਰਿਹੰਤ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਆਖੇ
ਹਨ।
1. ਅਰਬਦੰਡ ਅਪਣੇ ਜਾ ਕਿਸੇ ਜਰੂਰਤ ਲਈ | ਡੰਡੇ ਆਦਿ ਨਾਲ ਹਿੰਸਾ ਆਦਿ
ਪਾਪ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਨਾ । 2. ਅਨਰਥ ਦੰਡ- ਬਿਨਾ ਕਾਰਣ ਡੰਡੇ ਨਾਲ ਹਿੰਸਕ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਨਾ । 3. ਹਿੰਸਾ ਦੰਡ-ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਾਪ ਕਰਨਾ । 4. ਅਸ਼ਮਾਤ ਦੰਡ-ਕਿਸੇ ਦੇ ਅਪਰਾਧ ਦਾ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦੰਡ ਦੇਣਾ । 5. ਦਰਿਸ਼ਟੀ fਪਰਿਆਸ ਦੰਡ--ਨਜ਼ਰ ਦੇ ਭੁਲੇਖੇ ਨਾਲ ਪੱਬਰ ਨੂੰ ਪੰਛੀ ਸਮਝ ਕੇ
| ਤੀਰ ਨਾਲ ਵਾਰ ਕਰਨਾ । 6. ਮਸ਼ਾਤਿਯਕ-ਮਿਥਿਆ ਬਲ ਕੇ ਪਾਪ ਕਰਨਾ (ਝੂਠ ਬੋਲਨਾ) 7. ਅਦੱਤਾਦਾਨ ਤਿਯਕ-ਬਿਨਾਂ ਦਿਤੀ ਵਸਤੂ ਹਿਣ ਕਰਨਾ (ਚੋਰੀ ਕਰਨਾ) 8. ਅਧਿਆਤਮ ਤਿਯਕ-ਮਨ ਵਿਚ ਬੁਰਾ ਚਿੰਤਨ ਮਨਨ ਕਰਨਾ । 9. ਮਾਨ ਤਿਯਕ - ਜਾਤ ਦੇ ਹੰਕਾਰ ਵਸ ਦੂਸ਼ਰੇ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਜਾਨਣਾ। 10. ਮਿੱਤਰ ਦੋਸ਼ ਪ੍ਰਤਿਯਕ- ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦਵੇਸ਼ ਵੱਸ ਠੱਗੀ ਕਰਨਾ । 11. ਮਾਇਆ ਤਿਯਕ - ਛਲਕਪਟ ਠੱਗੀ ਆਦਿ ਕਰਨਾ । 12. ਲੋਭ ਤਿਯਕ-ਲੱਭ ਕਰਨਾ ।
(172)
