________________
ਨਾਲ ਘੜੇ ਆਦਿ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਨਿਰਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨੂੰ ਉਪਾਏ ਕਿਆ ਆਖਦੇ ਹਨ।
3. ਜੋ ਵਸਤੂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਕਰਨੀਆਂ ਕ੍ਰਿਆ ਹੈ ।
4. ਇਕੱਠ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਿਸ ਕ੍ਰਿਆ ਨੂੰ ਕਰਕੇ ਜੀਵ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀ, ਸਥਿਤੀ, ਅਨੁਭਾਵ ਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਰੂਪ ਨਾਲ ਅਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਸਮੁਦਾਨ ਕ੍ਰਿਆ
ਆਖਦੇ ਹਨ ।
5. ਜੋ ਕ੍ਰਿਆ ਉਪਸ਼ਾਤ ਮੋਹ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਸੂਖਮ ਸੰਪਰਾਏ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਈਰੀਆ ਪੱਥ ਕ੍ਰਿਆ ਆਖਦੇ ਹਨ । (ਵੇਖੋ ਗੁਣ ਸਥਾਨ)
6. ਜਿਸ ਕ੍ਰਿਆ ਨਾਲ ਜੀਵ ਸਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਯੋਗ 77 ਕਰਮ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦਾ ਬੰਧ (ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਿਅਹੱਤਵ ਕ੍ਰਿਆ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
7 ਸਮਿਅਕੱਤਵ ਤੇ ਮਿਥਿਆਤਵ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਯੋਗ ਕਦਮ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਸਮਿਅਕੱਤਵ ਮਿਥਿਆਤਵ ਕ੍ਰਿਆ ਹੈ ।
8. ਤੀਰਥੰਕਰ ਨਾਮ, ਅਹਾਰਕ ਤੇ ਅਹਾਰਕ ਅੰਗ ਉਪਾਂਗ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਪਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ 117 ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵ ਜਿਸ ਕ੍ਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਸਮਿਅੱਕ ਵਿਰਤੀ (ਭਾਵਨਾ) ਦੇ ਹਲਕੇ ਜਾਂ ਤੇਜ ਸਵਰੂਪ ਨਾਲ ਹੀ ਕਰਮ ਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਮਿਥਿਆਤਵ ਕ੍ਰਿਆ ਆਖਦੇ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰੱਵ ਭਾਵ ਰੂਪ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜੋ ਪ੍ਰਾਰਵਿਰਤੀ (ਨਮਿਤ ਕਾਰਣ) ਜਾਂ ਸਥਾਨ ਹਨ । ਉਸ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਆ ਸਥਾਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
ਬੁੱਧ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਹਿੰਸਾਕਾਰੀ ਵਿਰਤੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੈ ਉਥੇ 5 ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਹਿੰਸਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
1) ਮਾਰਿਆ ਜਾਨ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । (2) ਮਰਨ ਵਾਲੋਂ ਨੂੰ ਅਪਣੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੋਣ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ । (3) ਮਾਰਨ ਵਾਲਾ ਇਹ ਮੰਨੇ ਕਿ ਮੈਂ ਇਹ (ਪ੍ਰਾਣੀ) ਨੂੰ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। (4) ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ਰੀਰਕ ਕ੍ਰਿਆ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। (5) ਸ਼ਰੀਰਕ ਕ੍ਰਿਆ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦਾ ਬੱਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਲਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਬੱਧ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਅਕਸਮਾਤ ਦੰਡ, ਅਨਰਥ ਦੰਡ ਆਦਿ ਹਿੰਸਾ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਮੰਨੇ
ਜਾ ਸਕਦੇ ।
(171)
