________________
ਜੈਨ ਆਗਮਾ ਵਿੱਚ ਸੰਥਾਰੇ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਮਲ ਮੂਤਰ, ਗੰਦਾ ਪਦਾਰਥ ਸੁੱਟਣ ਯੋਗ ਥਾਂ ਵੇਖ ਕੇ ਘਾਹ ਦਾ ਵਿਛੋਣਾ ਤਿਆਰ ਕਰੇ। ਫਿਰ ਅਰਿਹੰਤ, ਸਿਧ, ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਬਿਨੈ ਪੂਰਵਕ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੇ ਵਰਤਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗੇ ਦੋਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਾਸ਼ਚਿਤ ਕਰੇ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 84 ਲੱਖ ਜੂਨੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਤੋਂ ਖਿਮਾ ਮੰਗੇ, ਫਿਰ 18 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪਾਪਾਂ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰੇ। 4 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਸ਼ਰੀਰ ਦੀ ਮਮਤਾ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰੇ।
ਬੁੱਧ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੰਧਾਰੇ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਜੈਨ ਸੰਥਾਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ। ਜੈਨ ਆਚਾਰਿਆ ਨੇ ਸਮਾਧੀ ਮਰਨ ਦੇ ਪੰਜ ਦੋਸ਼ ਦੱਸੇ ਹਨ, ਜੋ ਤਿਆਗਣ ਯੋਗ ਹਨ:
1. ਜੀਵਨ ਦੀ ਇੱਛਾ
2. ਮੌਤ ਦੀ ਇੱਛਾ
3. ਇਸ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਸੁੱਖ ਦੀ ਇੱਛਾ
4. ਪਰਲੋਕ ਵਿੱਚ ਸੁੱਖ ਦੀ ਇੱਛਾ
5. ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਭੋਗ ਸੁੱਖ ਦੀ ਇੱਛਾ
ਸਮਾਧੀ ਮਰਨ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਨਹੀਂ। ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਸੰਸਾਰਿਕ ਸੁੱਖਾ ਨੂੰ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਸੰਥਾਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁੱਖ ਤਿਆਗ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਚਾਰੰਗ ਸੂਤਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾਧੀ ਮਰਨ ਨੂੰ 3 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ:
-
1. ਭਗਤ ਪਛਖਾਣ
2. ਇੰਗਤ ਮਰਨ
3. ਪਾਦ ਯੋਗਮਨ ਮਰਨ
ਭਗਤ ਪਛਖਾਣ ਮਰਨ ਵਿੱਚ ਖਾਲੀ ਭੋਜਨ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਰੀਰ ਦੀ ਹਰਕਤ ਦੀ ਕੋਈ ਹੱਦ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਗਤ ਮਰਨ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਿੱਲਣ ਚਲੱਣ ਅਤੇ ਘੁੰਮਣ ਦੀ ਹੱਦ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਖਾਸ ਖੇਤਰ ਤੱਕ ਹੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੁੰਦੀ
III
-
