________________
ਸਮਣ ਸੂਤਰ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ। ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਤੋਂ 250 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 23ਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਹੋਏ ਹਨ ਜੋ ਵਾਰਾਨਸੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਸ਼ਵਸੈਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਬੁੱਧ ਆਗਮਾਂ (ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਵਰਨਣ “ਨਿਰੀਠ ਨਾਤਪੂਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪਾਰਸ਼ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਵਰਨਣ ਚਤੁਰਯਾਮ ਧਰਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਵੀਰ ਵੀ ਪਾਰਸ਼ਵ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ
ਤਿਨਿਧੀ ਸਨ। ਜੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਾਲ ਦੀ ਧਾਰਾ ਪੱਖੋਂ ਨਾ , ਤਾਂ ਰਿਸ਼ਵਦੇਵ ਪਹਿਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਮਹਾਵੀਰ ਆਖ਼ਿਰੀ। ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨਾਦਿ ਅਨੰਤ ਹੈ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਚੋਵੀਸੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਨੂੰ ਹੋਣਗੀਆਂ।
| ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਤੇ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰ ਭਲਾਈ ਜਾਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪੱਖੋਂ ਵੈਦਿਕ ਤੇ ਮਣ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ। ਫਿਰ ਵੀ ਵਿਵਹਾਰਿਕ ਪੱਖੋਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਤਤਵਗਿਆਨ, ਆਚਾਰ ਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ ਸਾਫ਼ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਦੋਹੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਆਪਸ ਵਿਚ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲੈਣ ਦੇਣ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਰੂਪ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਹੈ। ਜੋ ਫ਼ਰਕ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਜੋ ਸਮਝ ਨਾ ਆ ਸਕੇ। ਬਲਕਿ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਤੈਹਾਂ ਸਮਝਾਉਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਹਾਇਕ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪੁਰਾਤਨ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਦੋਹਾਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਆਪਸੀ ਅਸਰ ਅਤੇ ਲੈਣ ਦੇ
