________________
ਸਮਣ ਸੂਤਰ
ਭੂਮਿਕਾ
‘ਸਮਣਸੂਤ' ਨਾਮਕ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਰਚਨਾ ਅਚਾਰਿਆ ਵਿਨੋਭਾ ਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਨਾਲ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਸੇ ਹੀ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਸੰਗੀਤੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਇਸ ਰਚਨਾ ਦੇ ਖਰੜੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਇਹ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਦਾ ਮੂਲ ਆਧਾਰ ਹੈ ਆਤਮਾ ਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਤੱਤਵ ਰੂਪੀ ਥਮ੍ਹਲਿਆਂ ਤੇ ਧਰਮ ਰੂਪੀ ਮਹਿਲ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਧਰਮ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਆਤਮਾ ਅਤੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਕੁਝ ਇਕੱਠੇ ਈਸ਼ਵਰਵਾਦੀ ਨਹੀਂ। ਈਸ਼ਵਰਵਾਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਕਰਤਾ, ਧਰਤਾ ਜਾਂ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇਕ ਸਰਬਸ਼ਕਤੀਮਾਨ, ਈਸ਼ਵਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਸਭ ਕੁਝ ਉਸ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮਾ, ਵਿਧਾਨਾ ਪਰਮਪਿਤਾ ਆਦਿ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦ ਜਦ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਅਧਰਮ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਧਰਮ ਦੀ ਹਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਈਸ਼ਵਰ ਅਵਤਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਟਾਂ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਕਰਕੇ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਸਦਾਚਾਰ ਦੇ ਬੀਜ ਬੀਜਦੇ ਹਨ।
ਅਨੀਸ਼ਵਰਵਾਦੀ
ਦੂਸਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ਆਤਮਾ ਵਾਦੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ
1
