________________
ਸਮਣਸੂਤਰ ਲੰਘਦਾ ਹੋਇਆ, ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਉਪਰ ਉੱਠਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਵਾਸਨਾਵਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਿਆਨ ਰੁਪੀ ਸੂਰਜ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉੱਘੜ ਕੇ ਚਮਕਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਨੰਦ ਰੂਪੀ ਸਮੁੰਦਰ ਹਿਲੋਰੇ ਲੈਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਤੱਕ ਦੇਹ ਹੈ ਤਦ ਤੱਕ ਉਹ ਅਰਹਤ ਜਾਂ ਜੀਵ ਮੁਕਤ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ, ਪਵਿੱਤਰ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਕਲਿਆਣ ਮਾਰਗ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਸਰੀਰ ਦੀ ਉਮਰ-ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿੱਧ ਜਾ ਵਿਦੇਹ (ਦੇਹ ਰਹਿਤ ਅਵਸਥਾ) ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਨੰਦ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਲੀਣ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਤੀਸਰਾ ਹਿੱਸਾ ਤੱਤਵ ਦਰਸ਼ਨ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਜੀਵ ਅਜੀਵ ਆਦਿ ਸੱਤ ਤੱਤਵਾਂ ਜਾਂ ਪੁੰਨ ਪਾਪ ਆਦਿ ਨੌ ਤੱਤਵਾਂ ਦੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ। ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਪੁਦਗਲ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਆਦਿ ਛੇ ਦਰਵਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਜੋਗ ਅਤੇ ਵਿਭਾਗ ਰਾਹੀਂ ਸੰਸਾਰ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਬਨਾਵਟੀ ਤੇ ਅਨਾਦਿ, ਅਨੰਤ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਚੌਥਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਸਿਆਦਵਾਦ। ਉਪਰ ਅਨੇਕਾਂ ਤੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਨਿਆਇ ਹੈ। ਇਸ ਹਿੱਸੇ - ਵਿਚ ਪ੍ਰਮਾਣੂ, ਨਯ, ਨਿਕਸ਼ੇਪ ਤੇ ਸਪਤਭੰਗੀ ਜਿਹੇ ਗੂੜ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਦਿਲ ਖਿੱਚਵੀਂ, ਸਰਲ ਤੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਵੀਰ ਸਤਵਨ ਦੇ ਨਾਲ ਗ੍ਰੰਥ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
15
