________________
ਸਮਣ ਸੂਤਰ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਤਦ ਤੱਕ ਵਸਤੂ ਸਵਰੂਪ ਦੇ ਸਹੀ ਦਰਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਅਨੇਕਾਂਤ ਵਸਤੂ ਜਾਂ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰ ਸੱਤਾ ਦੀ ਘੋਸ਼ਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਜਗਤ ਵਿਚ ਅਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸਹੀ ਰੂਪ ਅਨੇਕਾਂਤ ਹੈ। ਜੋ ਅਹਿੰਸਕ ਹੋਵੇਗਾ ਉਹ ਅਨੇਕਾਂਤੀ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਜੋ ਅਨੇਕਾਂਤੀ ਹੋਵੇਗਾ ਉਹ ਅਹਿੰਸਕ ਹੋਵੇਗਾ।
ਅੱਜ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਜੋ ਸਵਰੂਪ ਹੈ, ਉਹ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਰਮ ਰਾਜ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਹਾਵੀਰ, ਦਰਸ਼ਨ ਤੇ ਧਰਮ ਵਿਚ ਇਕਸੁਰਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਗਿਆਨ, ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਆਚਰਣ ਦਾ ਸੁਮੇ ਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਦੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗਿਆਨ ਰਹਿਤ ਕਰਮ ਅਤੇ ਕਰਮਹੀਣ ਗਿਆਨ ਦੋਹੇ ਹੀ ਬੇਅਰਥ ਹਨ। ਗਿਆਤ ਸੱਚ ਦਾ ਆਚਰਣ ਅਤੇ ਆਚਰਣ ਯੋਗ ਸੱਚ ਦਾ ਗਿਆਨ ਦੋਹੇ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਸਾਰਥਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਸਤੂ ਸੁਭਾਵ ਧਰਮ : ,
ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦੇਣ ਹੈ ਕਿ ਵਸਤੂ ਦਾ ਸੁਭਾਵ ਹੀ ਧਰਮ ਹੈ। ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਹਰ ਪਦਾਰਥ ਆਪਣੇ ਸੁਭਾਵ ਅਨੁਸਾਰ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ, ਸਥਿਤੀ (ਉਮਰ) ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਦਾਰਥ ਆਪਣਾ ਸੁਭਾਵ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ ਚਾਹੇ ਉਹ ਜੜ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਚੇਤੰਨ। ਸੱਤਾ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਉਹ ਹਮੇ ਸ਼ਾ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪਰਿਆਏ ਪੱਖੋਂ ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿੰਨ ਸਿੱਧਾਂਤਾਂ ਤੇ ਸਾਰਾ ਜੈਨ ਭਵਨ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ
| 10
