________________
ਸਮਣ ਸੂਤਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਜੀਵ ਸਮੁੱਚੇ ਜਗਤ ਵਿਚ ਸਭ ਪਾਸੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘਾਤ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜੋ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਅਹਿੰਸਾ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਅਹਿੰਸਕ ਹੈ। ਜੋ ਅਣਗਹਿਲੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਹਿੰਸਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਹਿੰਸਾ ਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਹਿੰਸਕ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਨੇਕਾਂਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਸੰਪੰਨ ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਸੱਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਅਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਹੀ ਸੱਮਿਅਕ ਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਸਮਿਅਕ ਚਾਰਿੱਤਰ (ਸ਼ੀਲ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸੱਮਿਅਕ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਦਾ ਗਿਆਨ ਵੀ ਸੱਚਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਚਾਰ ਸਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿਚ ਸੱਮਿਅਕਤਵ ਜਾਂ ਸਿੱਖਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਖਾਸ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਇਹੋ ਮੋਕਸ਼ ਮਾਰਗ ਦੀ ਆਧਾਰਸ਼ਿਲਾ ਹੈ।
ਸੰਸਾਰ ਇਕ ਬੰਧਨ ਹੈ। ਉਸ ਵਿਚ ਜੀਵ ਅਨਾਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਸਲ ਸਵਰੂਪ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ, ਬੰਧਨ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਸਵਰੂਪ ਮੰਨ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਰਮ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਭੁੱਲ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਬੰਧਨ ਦਾ ਮੂਲ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਇਸ ਭੁੱਲ ਤੇ ਨਿਗਾਹ ਪੈਂਦੇ ਹੀ ਜਦ ਜੀਵ ਆਪਣੇ ਸਵਰੂਪ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਚੇਤੰਨ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਾਂ ਤੇ ਭੋਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਤੋਂ ਵੀ ਖਾਸ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਚੇਤੰਨਤਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਅਨੰਤ ਗਿਆਨ, ਅਨੰਦ ਦਰਸ਼ਨ, ਅਨੰਤ ਸੁੱਖ ਤੇ ਅਨੰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ
8
